Heb je een kinderwens of ben je net zwanger? Dan zal je arts nagaan of je antistoffen voor CMV (cytomegalovirus) hebt. Hoe gevaarlijk is dat virus nu eigenlijk voor je baby en jezelf? Op consultatie bij kinderneuroloog Ann Oostra (COS-UZ Gent).
Wat is CMV?
“Het cytomegalovirus komt overal voor en kan mensen van alle leeftijden besmetten. Bijna iedereen komt er vroeg of laat mee in aanraking. Dat komt omdat het virus zich makkelijk verspreidt: via speeksel, urine, sperma, tranen …”, vertelt dr. Ann Oostra, kinderneurologe verbonden aan het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen en de dienst kinderneurologie van het UZ Gent.
“De meeste kinderen en volwassenen die besmet worden met CMV vertonen geen symptomen. Sommigen kunnen last hebben van koorts, keelpijn, vermoeidheid en gezwollen klieren of verstoorde levertesten. Het ziektebeeld lijkt wat op dat van klierkoorts. Gezonde kinderen en volwassenen met symptomen genezen doorgaans vlot, zonder gevolgen op lange termijn.”
“Hoewel de test niet verplicht is, zullen artsen bij zwangere vrouwen of vrouwen met een kinderwens vaak een bloedonderzoek naar CMV doen. En daar zijn goede redenen voor.”
Waarom wordt CMV bij zwangere vrouwen of vrouwen met een kinderwens opgespoord?
Het virus heeft voor zwangere vrouwen zelf meestal geen blijvende gevolgen. De bovengenoemde symptomen kunnen wel voorkomen. Als CMV aan de foetus wordt overgedragen tijdens de zwangerschap (ook wel congenitale CMV genoemd), kan de baby wél ziek worden en/of ernstige gevolgen ondervinden van CMV.
“Zwangere vrouwen die rond de conceptie of tijdens de zwangerschap voor de 1ste keer besmet raken met CMV geven in 40 % van de gevallen het virus door aan de foetus”, vervolgt dr. Ann Oostra. “Vrouwen die al besmet zijn met CMV vóór de zwangerschap, kunnen tijdens de zwangerschap een opflakkering van CMV doormaken. Op die manier kan het virus ook doorgegeven worden aan het ongeboren kind, al gebeurt dit veel zeldzamer.”
Welke gevolgen zijn er mogelijk bij een overdracht tijdens de zwangerschap?
“Hoe later de besmetting in de zwangerschap optreedt, hoe kleiner het risico op gevolgen. De grootste risicogroep zijn foetussen die in de eerste 20 weken van de zwangerschap besmet raken”, stipt de kinderneuroloog aan.
“85 % van de kinderen met een congenitale CMV-infectie vertoont geen afwijkingen bij de geboorte. Ze zijn asymptomatisch. Bij 15 % van de pasgeborenen die tijdens de zwangerschap besmet raakte, zijn er kort na de geboorte wel afwijkingen zichtbaar. Het kan hierbij gaan om groeiachterstand, rode vlekjes onder de huid en lever- of miltproblemen.”
“In de helft van deze 15 % ontstaat er ook slechthorendheid of doofheid aan 1 of beide oren. Deze gehoorproblemen kunnen zich tot de leeftijd van 7 jaar verder ontwikkelen. Er zijn ook afwijkingen mogelijk aan het netvlies. Ten slotte kunnen ook de hersenen aangetast worden. Daarom krijgen alle pasgeborenen die positief testen op CMV bij de geboorte een gehoortest, een oogonderzoek en een NMR-scan van de hersenen. Dit is belangrijk om te bepalen of er een behandeling nodig is.”
Hoe kan je besmetting voorkomen?
“Zwangere vrouwen raken meestal besmet met CMV door intensieve contacten met een besmet kind. Vooral op plaatsen waar veel kleine kinderen samen zijn (kinderdagverblijven, kleuterklassen, thuis …) komt CMV vaak voor. Zwangere vrouwen die in een crèche, kleuterschool of met jonge kinderen werken, gaan daarom meteen op moederschapsbescherming of krijgen tijdelijk een andere functie”, vervolgt dr. Ann Oostra.
“We merken dat zwangere vrouwen meestal besmet raken als ze al 1 of meerdere kinderen hebben. Ze lopen het virus dan dikwijls op via hun kind dat het virus uit de crèche of kleuterschool ‘mee naar huis brengt’. Als je al een kind hebt, is de kans op besmetting dus veel hoger.”
CMV is meestal ongevaarlijk als je niet zwanger bent. Is het een goed idee om je vóór je zwangerschap opzettelijk te laten besmetten?
“Als je voor je zwangerschap al besmet raakte, is de kans dat je het doorgeeft aan de foetus inderdaad kleiner. Maar het is geen garantie, omdat er nog altijd een opflakkering mogelijk is tijdens de zwangerschap. Al gebeurt dat zelden”, nuanceert de arts.
“Daarnaast kan je natuurlijk ook zelf ziek worden na een besmetting, dus het heeft geen zin om actief besmetting op te zoeken. Een vaccin zou natuurlijk de beste oplossing zijn, maar door de complexiteit van het virus is er nog geen vaccin beschikbaar.”
Is er een behandeling tegen CMV?
“Pasgeboren baby’s met symptomen van een congenitale CMV-infectie krijgen meestal medicatie. Die heeft een beschermend effect op het gehoor en verbetert mogelijk al bestaand gehoorverlies”, vertelt dr. Ann Oostra.
“Omdat de medicatie bijwerkingen kan hebben en de effecten op lange termijn onvoldoende gekend zijn, krijgt niet elke baby met een congenitale CMV-infectie deze medicatie. De kinderarts bespreekt met het gezin of deze behandeling aangewezen is aan de hand van de resultaten van de gehoortest, de oogtest en de NMR scan van de hersenen. Toch moet met of zonder behandeling het gehoor opgevolgd worden tot de leeftijd van 7 jaar.”
Komt CMV vaker voor dan vroeger?
“CMV bij zwangere vrouwen wordt veel vaker vastgesteld dan vroeger. Daar zijn verschillende verklaringen voor. De hygiënische standaarden waren in de vorige eeuw beperkter, zodat je als meisje vroeger veel meer kans had om CMV door te maken. De jongere generatie vrouwen kwam er als kind minder in aanraking mee.”
“Daarbij komt dat CMV vandaag heel frequent bij kinderen circuleert in crèches en kleuterscholen. Vrouwen die zwanger zijn van een 2de of 3de kind raken zo makkelijker besmet door hun oudste kind(eren). Tot slot wordt CMV vandaag standaard getest, terwijl dat vroeger niet het geval was. Er waren vroeger dus misschien ook meer zwangere vrouwen met CMV, maar dat werd niet geregistreerd.”
CMV voorkomen: 4 tips
1. Was regelmatig je handen
Was je handen zeker na elke luierwissel of bij contact met lichaamsvocht (urine, speeksel, neusvocht …).
2. Vermijd contact met speeksel
Vermijd contact met speeksel (bijvoorbeeld fopspeen in de mond nemen, drinken van zelfde glas …).
3. Vermijd contact met kinderen
Heb je geen kinderen en ben je zwanger of heb je een zwangerschapswens? Vermijd dan om luiers te verversen van de kinderen van je familie, vrienden ... en vermijd ook contact met speeksel.
4. Was regelmatig je gezicht
Was regelmatig je gezicht na contact met kinderen. Speekseldruppeltjes met het virus kunnen via je gezicht in je mond komen.