Omgaan met veranderingen, meer stilstaan bij dingen en het positieve eruit halen. Het klinkt makkelijker gezegd dan gedaan. Psychologe en ACT-trainer Catherine Folders helpt je op weg.
Catherine Folders is psycholoog en trainer Acceptance and Commitment Therapie, kortweg ACT. Dat is een gedragstherapie die je helpt om te leren omgaan met onaangename gevoelens, een gezonde afstand te nemen van negatieve gedachten (Acceptance), remmingen weg te nemen en je te richten op wat écht belangrijk is in jouw leven (Commitment).
Bewust stilstaan
“Als je niet stilstaat bij wat je belangrijk vindt, raast het leven aan je voorbij. We zitten allemaal in een mallemolen. Er worden heel wat dingen van ons verwacht”, zegt Catherine. “Als je weet wat je energie en levenslust geeft, kan dit iets toevoegen aan je leven. Het verrijkt en geeft je richting. Weten welke waarden voor jou belangrijk zijn, kan een houvast zijn bij belangrijke beslissingen.”
Energievreters
“Er is een groot verschil tussen interne en externe energievreters. In de ACT noemen we beide ook wel ‘monsters’. Een nuttig instrument om het onderscheid voor jezelf te maken en om je grenzen af te bakenen, zijn ‘de cirkels van invloed en betrokkenheid’.
De binnenste cirkel is de cirkel van invloed. In die cirkel zitten de zaken waarop je invloed hebt. Het zijn de dingen die je zelf doet, je houding tegenover personen en situaties, de boeken die je leest … Je kan er energie insteken en er op een bepaalde manier mee omgaan”, legt Catherine uit. “De buitenste cirkel is die van betrokkenheid. In die cirkel zitten de zaken waarop we niet direct zelf invloed hebben. Denk aan het weer, een leuke collega die vertrekt, files … Als je hierin veel energie steekt, raak je gefrustreerd. En dat is energieslopend. Het is de kunst om het verschil tussen beide te zien. Dat geeft rust.
De dingen waarop je invloed hebt, moet je niet zomaar ondergaan, benadrukt de psychologe. “Accepteren is niet hetzelfde als weerloos ondergaan. Je kan het beter omschrijven als ‘bereidheid tonen’. Een bereidheid om gevoelens en gedachten te laten zijn. En je er bewust van te zijn dat het gedachten zijn en geen feiten.”
Schone en vuile pijn
Ons brein houdt niet van verandering. “We willen graag dat de dingen voorspelbaar zijn. Plotse veranderingen of tegenslagen kunnen angst of onzekerheid opwekken. Het is een uitdaging om ook in tegenslagen iets positiefs te zien. Er bestaat niet 1 ideale manier om ermee om te gaan. Iedereen is anders”, weet Catherine. “Wees je er eerst en vooral van bewust dat tegenslagen bij het leven horen. Een geliefde die sterft, je job verliezen, ziek worden ... In ACT noemen we dat ‘schone pijn’. We leren met die pijn om te gaan in plaats van ertegen te vechten of ervan weg te vluchten.” “Maar als je bijvoorbeeld drinkt, heb je de dag erna een kater en een schuldgevoel. Dat noemen we ‘vuile pijn’. Die komt bovenop de schone pijn.
Als je bereid bent om met de tegenslag om te gaan zoals die zich aandient, krijg je een zuiverdere of meer pure vorm van pijn.” “Het is ook belangrijk om in een pijnsituatie mensen op te zoeken. Om over je probleem te praten. Of net niet, want gewoon samen zijn met iemand kan evenveel deugd doen. Het gevoel krijgen dat je het niet allemaal alleen moet dragen.”
Anders denken
Stel: je wil je leven over een andere boeg gooien. Je wil bijvoorbeeld meer reizen of een andere job vinden. Maar je vindt constant argumenten om het toch maar niet te doen. ‘Wat als de job me niet bevalt?’ ‘Wat als ik het geld voor een reis voor iets anders nodig heb?’ … Hoe zet je jezelf concreet aan tot actie, zonder uit te stellen?
We kunnen het ook omkeren: ‘wat als de job je supergoed bevalt?’ en ‘wat als je op die reis de partner van je leven ontmoet?’.” “Vaak bereiden we ons voor op het ergste. Dat is normaal”, stelt Catherine. “We hebben als mens zo leren denken. Het gaf ons al van in de oertijd een voordeel. Als je doemscenario’s kon voorspellen – bijvoorbeeld waar wilde dieren uit de bosjes zouden springen – had je meer overlevingskansen. We mogen het onze voorzienige geest niet kwalijk nemen.
Maar als je iets echt belangrijk vindt, dan moet je ervoor gaan. Je zet als het ware de angst mee op je bus richting de actie die jij belangrijk vindt. Want die gedachten die door je hoofd gaan, zijn ‘maar’ gedachten. Je hier bewust van zijn, noemen we bij ACT cognitieve defusie. Als we samensmelten (fuseren) met onze gedachten, nemen we aan dat onze gedachten waarheid zijn. Neem de gedachte ‘ik kan dat niet’. We kunnen meer ruimte creëren door een stap achteruit te zetten en het te omschrijven als ‘ik merk op dat ik de gedachte heb dat ik het niet ga kunnen’. Dat maakt het makkelijker.”
Kracht in jezelf
“Hoe miserabel een situatie ook is, er zijn altijd hulpbronnen in jezelf aanwezig die kunnen helpen. Als psycholoog geef ik zelden directe adviezen als ‘je moet dit of dat doen’. Ik zoek samen met de cliënt naar wat hij nu al doet of ooit deed en wat we daarvan kunnen gebruiken om een moeilijke situatie te verlichten.”