Vrouwen krijgen alsmaar later hun 1ste kind. De gemiddelde leeftijd waarop we voor het eerst ouder worden is de laatste 10 jaar duidelijk omhoog gegaan. Maar wat houdt een zwangerschap op latere leeftijd in? Wat zijn de medische gevolgen? En wat betekent het voor de ouders? Gynaecoloog en fertiliteitspecialist Sharon Lie Fong (UZ Leuven) beantwoordt je vragen.
Pas na je 30 of 35 jaar voor het eerst zwanger? Op zich natuurlijk niks mis mee. Op vroege of latere leeftijd zwanger, alles heeft z’n voor- en nadelen. Maar aan een zwangerschap op latere leeftijd zijn onmiskenbaar enkele risico’s verbonden.
Zwanger op 35 jaar of later
Vanaf welke leeftijd spreken we eigenlijk van een zwangerschap op late leeftijd? “Er is geen algemeen akkoord over de grens, maar laten we zeggen vanaf 35 jaar. Want dan neemt de vruchtbaarheid van een vrouw sneller af. Studies spreken vooral van de leeftijd van 37 jaar.”
Er zijn meerdere verklaringen waarom we alsmaar later aan kinderen beginnen. Voor sommige mensen is er een medische reden, maar vandaag zien we ook meer sociaal-maatschappelijke verklaringen, weet dokter Sharon Lie Fong. “Vrouwen hebben vaker een eigen carrière dan vroeger en geven daar dan ook langer voorrang aan.”
Daarnaast studeren jongeren langer, blijven ze langer thuiswonen, beginnen ze later aan een vaste relatie … Een kinderwens wordt vaker ‘strategisch’ gepland. “Bovendien zien we vooral in de fertiliteitskliniek vrouwen die op latere leeftijd een nieuwe relatie hebben en met hun nieuwe partner (ook) een kind willen. Sommige mensen ontmoeten de partner met wie ze kinderen willen later dan verwacht en mensen kiezen er vandaag ook vaker voor om pas later in het leven een gezin te stichten met iemand. En natuurlijk is de medische wetenschap zodanig geëvolueerd dat er meer mogelijkheden zijn om op een latere leeftijd nog zwanger te raken.”
Bovengrens van 48 jaar
Wil je zwanger worden en heb je daarvoor een vruchtbaardheidsbehandeling nodig, dan kan je dat tot op relatief late leeftijd doen. Maar niet ‘eeuwig’. “Dat is wettelijk vastgelegd”, weet Sharon. “Een vruchtbaarheidsbehandeling wordt terugbetaald tot de leeftijd van 43 jaar. Nadien niet meer. Maar dit is niet het enige criterium. Er spelen ook nog sociale en gezondheidsfactoren mee.”
“Een vruchtbaarheidsbehandeling wordt terugbetaald tot de leeftijd van 43 jaar”
“Dat komt omdat de kansen op een zwangerschap boven de 42 jaar laag liggen. De kans op een zwangerschap op 41-42 jaar ligt rond 2 tot 3 % per cyclus. Vanaf 45 jaar daalt dit naar 1 % per cyclus. En in sommige landen is de regelgeving zelfs strenger en ligt de maximumleeftijd lager. De kansen op een zwangerschap zijn het grootst op jongere leeftijd. Anders gezegd: de kansen op zwangerschap dalen met toenemende leeftijd.”
“Bij een vruchtbaarheidsbehandeling in België plaatsen we maar embryo’s terug bij vrouwen tot en met 48 jaar. Nadien niet meer. Opgelet, dat geldt enkel voor mensen die al in behandeling zijn vóór hun 46ste. Ben je 48 jaar oud en wil je starten? Dat kan niet meer. Na die leeftijd starten we geen nieuwe behandelingen meer op.”
Meer risico’s op medische problemen
“Hoe ouder een vrouw is, hoe minder eicellen ze heeft”, weet Sharon. “Bovendien neemt de kwaliteit van de overblijvende eicellen af. Eicellen kunnen we nooit ‘bijmaken’, dus daarvoor is een ivf-behandeling bijvoorbeeld al geen oplossing. Die is er net op gericht om de eicellen die er nog zijn te stimuleren.”
Puur medisch gezien is een zwangerschap op latere leeftijd ook een groter risico. De kans dat er iets misgaat bij een gewone zwangerschap ligt op 10 %. Hoe ouder je bent, hoe hoger dat percentage: bij oudere vrouwen, zeker boven 40 jaar, stijgt het risico naar ongeveer 30 %.
“De kans dat er iets misgaat bij een gewone zwangerschap ligt op 10 %. Bij vrouwen boven 40 jaar op 30 %”
Welke risico’s loop je dan precies bij een zwangerschap op latere leeftijd? “Vooral meer kans op hoge bloeddruk en suikerziekte (zwangerschapsdiabetes). Er is meer risico op zwangerschapsvergiftiging, een baby met aangeboren afwijkingen of een baby met groeivertraging. Daardoor heb je op latere leeftijd ook meer kans op een premature bevalling of zwangerschapsverlies, omdat kinderen met afwijkingen een grote kans hebben om vroegtijdig te overlijden.”
De meerderheid van de ouders die op latere leeftijd een kindje verwachten, is zich eigenlijk (te) weinig bewust van de risico’s, merkt Sharon ook in de fertiliteitskliniek. “Het is nu niet wat je meekrijgt bij seksuele voorlichting hé. Toch is verminderde vruchtbaarheid vanaf een bepaalde leeftijd een belangrijk thema, waar meer kennis over zou mogen zijn. Net als over de risico’s.”
Leef gezond(er)
Wie zwanger wil worden of is, houdt het best een zo gezond mogelijke levensstijl aan. Voor wie op latere leeftijd zwanger is, geldt dat zo mogelijk nog meer. Je leeftijd kan je niet meer veranderen, maar je manier van leven wel.
“Neem foliumzuur. Dat is heel belangrijk tijdens een zwangerschap. Maar eigenlijk start je er het best mee vóór je zwanger bent, ongeveer 4 weken voor je stopt met anticonceptie”, vertelt Sharon.
“Leef in het algemeen gezond. Rook niet, houd een gezond gewicht aan – hoe hoger je BMI, hoe groter de mogelijke risico’s bij een zwangerschap – en eet evenwichtig. Alcohol vermijden of beperken voor je zwangerschap is een goed idee. Tijdens een zwangerschap is alcohol sowieso volledig af te raden. Koffie drink je beter ook met mate.”
“Heb je na je 35 jaar nog een normale cyclus en wil je een kindje, dan is mijn raad om op een natuurlijke manier te blijven proberen om zwanger te worden. Je hebt wel nog een kans hoor. Vóór 30 jaar krijg je het advies om pas hulp te zoeken na een jaar, terwijl je na je 35ste het best al na 6 maanden proberen een dokter raadpleegt.”
Wat met de leeftijd van de man?
Het is aangetoond dat ook de spermakwaliteit vermindert met de leeftijd. Ook mannen hebben dus een tikkende biologische klok. Alleen gaat dat minder drastisch achteruit dan de vruchtbaarheid van een vrouw. “Pas recent komt ook het onderzoek naar het effect van leeftijd op de vruchtbaarheid van mannen op gang”, knikt Sharon.
En wat valt op? Er is een duidelijke daling van het aantal levend geboren kindjes bij vrouwen tussen 35 en 40 jaar áls de man 40 jaar of ouder is. Dat blijkt uit een analyse van zo’n 19 000 ivf-cycli door de Britse Human Fertilization and Embryology Authority.
“De leeftijd van een man lijkt meer invloed te hebben wanneer de vrouw tussen de 35 en 40 jaar is”, vertelt een van de onderzoeksters, Greeta Nargund. “We weten dat een hogere leeftijd van de man de conceptie vertraagt, de bevruchtingssnelheid verlaagt en kan leiden tot meer zwangerschapsverliezen of psychische stoornissen bij het nageslacht. Maar nu weten we ook dat voor vrouwen in een bepaalde leeftijdscategorie de leeftijd van de vader belangrijker is dan eerder werd gedacht.”
Voordelen van zwangerschap op latere leeftijd
Ondanks het feit dat een zwangerschap op latere leeftijd meer medische risico’s met zich meebrengt, zijn er ook enkele – sociale en emotionele – voordelen aan verbonden.
“Bij ouders die op latere leeftijd kinderen krijgen, komt levenservaring en meer zelfvertrouwen zeker van pas. Wat ‘oudere’ ouders kiezen meestal ook bewuster voor een kind. En de baby komt vaak terecht in een stabielere situatie of gezin dan bij erg jonge ouders”, zegt Sharon.