Een lui oog (amblyopie) en scheelzien (strabisme) zijn de meest voorkomende oogafwijkingen bij kinderen. Voor een goede ontwikkeling van kinderogen is het belangrijk de aandoeningen zo vroeg mogelijk op te sporen. Maar hoe kan je een lui oog en scheelzien herkennen? Wat zijn de risico’s? En hoe kan je ze behandelen? Oftalmoloog (oogarts) Patricia Delbeke legt uit.
Lui oog (amblyopie)
Amblyopie is beter gekend als een lui oog. Bij een lui oog heeft 1 oog een verminderde gezichtsscherpte, waardoor je minder goed ziet. Het ontstaat wanneer de juiste stimulatie van het oog ontbreekt of wanneer de samenwerking tussen beide ogen niet goed verloopt. Amblyopie komt voor bij 2 tot 5 % van de bevolking wereldwijd.
Oorzaken van een lui oog
Patricia Delbeke: “Er zijn 3 mogelijke oorzaken van een lui oog of amblyopie. De 1ste oorzaak is een afwijking in de oogsterkte. Je kan je ogen het best vergelijken met een fototoestel waarbij de lens het beeld projecteert op het netvlies. Als een fototoestel niet goed is afgesteld, krijg je een wazige foto.”
“Hetzelfde gebeurt met je ogen. Als het beeld niet netjes op het netvlies valt, zie je wazig. De achterliggende redenen voor die afwijking zijn verziendheid (je ziet dichtbij niet goed), bijziendheid (je ziet veraf niet goed) of astigmatisme (vervorming van het hoornvlies of de lens van je oog heeft een onregelmatige vorm, waardoor je wazig ziet). Het oog met de grootste afwijking, ziet dus minder goed en wordt lui.”
“De 2de oorzaak voor een lui oog is scheelzien of strabisme. Als 1 van de ogen wegdraait, ziet een kind dubbel. Om dat te corrigeren, onderdrukken de hersenen het zicht van het wegdraaiende oog. Het kind heeft daar geen last van, maar het zicht op dat oogje zelf ontwikkelt zich niet meer.”
“De 3de oorzaak is een onderliggende oogziekte. Soms worden kinderen geboren met een aangeboren vorm van cataract. Het licht bereikt het netvlies dan niet genoeg, waardoor het oog zich opnieuw onvoldoende kan ontwikkelen en het zicht waziger is.”
Een lui oog herkennen
“Het is niet altijd makkelijk om een lui oog te herkennen. Je kan wel zien dat een oog scheel kijkt, maar een afwijking van de oogsterkte is niet zichtbaar. Zolang een kind niet spreekt, kan het niet zeggen dat het met 1 oog minder goed ziet. Daarom is het nodig om het risico op amblyopie zo vroeg mogelijk op te sporen.”
“Kind en Gezin test op de leeftijd van 12 maanden en 30 maanden de risico’s op amblyopie. Met een speciaal toestel bepaalt de verpleegkundige van Kind en Gezin of er een risico bestaat op een brilafwijking, een oogletsel of scheelzien. Bij vermoeden van een afwijking, wordt het kind doorverwezen naar een oogarts voor verder onderzoek.”
“Hoe vroeger je een lui oog kan opsporen en behandelen, hoe groter de kans op een volledig herstel. We kunnen een lui oog doorgaans niet meer behandelen na de leeftijd van 10 jaar. Het zicht blijft dan definitief te laag.”
Een lui oog behandelen
“De behandeling van een lui oog hangt af van de oorzaak. Het doel is natuurlijk om de 2 ogen optimaal te laten werken”, legt Delbeke uit.
“Een lui oog door een afwijking van de oogsterkte kan je behandelen met een bril op sterkte. Als een lui oog ontstaat door cataract, kunnen dokters operatief een nieuwe lens plaatsen.”
“De meest voorkomende behandeling van een lui oog is het afplakken van het goede oog. Door het goede oog af te plakken, wordt de ontwikkeling van het zwakkere oog gestimuleerd.”
“Jonge kinderen gebruiken de afplakpleisters een paar uur per dag, terwijl iets oudere kinderen ze soms vele uren per dag dragen. De behandeling duurt meestal een paar maanden tot een paar jaar en werkt heel goed.”
“De meest voorkomende behandeling van een lui oog is het afplakken van het goede oog”
Risico’s van een lui oog
“Het is belangrijk om de behandeling van amblyopie zo vroeg mogelijk op te starten”, benadrukt Delbeke. “Hoe later je de behandeling start, hoe kleiner de kans op een volledige genezing. Als je andere oog wel goed ziet, is er gelukkig geen probleem op latere leeftijd. Maar stel dat je als volwassene een oogziekte of letsel oploopt aan je goede oog, dan kunnen de gevolgen groot zijn. In zo’n uitzonderlijk geval kan je slechtziend worden.”
“Een ander risico is dat je een verminderd of geen dieptezicht hebt. Dat kan ervoor zorgen dat je bepaalde beroepen niet mag uitvoeren, zoals piloot of (vrachtwagen)chauffeur. Ook sommige sporten, vooral balsporten waarbij je de balbaan moet inschatten, zijn dan een stuk moeilijker.”
Scheelzien (strabisme)
Bij scheelzien of strabisme draaien 1 of beide ogen weg.
Scheelzien herkennen
“In tegenstelling tot een lui oog kan je scheelzien makkelijk herkennen: het oog kijkt niet rechtdoor en wijkt af naar links, rechts, boven of onder. Het kan al zichtbaar zijn vanaf de geboorte, maar het kan nog optreden tot de leeftijd van 3 jaar”, zegt Delbeke.
Oorzaken van scheelzien
“Strabisme heeft verschillende oorzaken. Zo kan een oog met een grote sterkteafwijking wegdraaien. Ook oogziektes, zoals cataract, kunnen scheelzien veroorzaken.”
“Vaak is scheelzien erfelijk zonder andere onderliggende oorzaak. In dat geval werken de 2 ogen moeilijk samen, waardoor 1 oog afwijkt. In heel zeldzame gevallen kan scheelzien ontstaan door een afwijking in de hersenen. Daarom is het altijd belangrijk om een oogarts te raadplegen als je kind scheel kijkt”, geeft Delbeke aan.
Gevolgen van scheelzien
“De gevolgen van scheelzien zijn vergelijkbaar met de gevolgen van een lui oog. Het dieptezicht kan verminderen, waardoor bepaalde beroepen of sporten niet meer mogelijk zijn. Anderzijds heeft scheelzien ook een esthetisch effect. Een scheel oog is minder mooi dan 2 ogen die recht vooruit kijken.”
“Net zoals bij een lui oog kan scheelzien het dieptezicht verminderen”
Scheelzien behandelen
“Om scheelzien te behandelen, kijken we opnieuw naar de onderliggende oorzaak”, legt Delbeke uit. “Op basis daarvan stellen we de juiste behandeling op. Als beide ogen goed zien en alle onderliggende oorzaken zijn behandeld, kan het afwijkende oog ook rechtgezet worden met een ingreep.”
Buitenspelen voor gezonde kinderogen
“Helaas bestaan er geen oefeningen om de ontwikkeling van kinderogen te bevorderen. Het belangrijkste is om schermtijd bij kinderen te beperken. Vandaag staren kinderen heel wat tijd naar een computer, tablet of smartphone. Ze kijken voortdurend dichtbij en dat heeft een invloed op de ontwikkeling van hun ogen.”
“Beperk schermtijd en laat kinderen buiten spelen. Hun ogen hebben het nodig”
“Ik raad aan om de 20-20-2-regel te gebruiken. Na 20 minuten kortbij kijken, moet je 20 seconden pauzeren en in de verte kijken. Daarnaast moeten kinderen minstens 2 uur per dag buiten spelen, zodat de ogen genoeg daglicht zien. Dat helpt om bijziendheid te voorkomen. Laat kinderen maar wat ravotten! Hun ogen hebben het nodig.”