CO-vergiftiging is de belangrijkste vorm van vergiftiging in België. Zeker ‘s winters loop je sneller het risico om bevangen te worden door dit gevaarlijke gas. Hoe voorkom je CO-vergiftiging, ook wel ‘de stille doder’ genoemd? Dominique Vandijck, directeur van het Antigifcentrum, legt uit en geeft tips.
Wat is CO?
“CO of koolstofmonoxide is een verbrandingsgas dat ontstaat als een fossiele brandstof (zoals aardgas, kolen, hout …) onvolledig verbrandt”, legt Dominique uit. “Als zulke brandstoffen normaal verbranden, is er geen probleem: dan ontstaat CO2 (koolstofdioxide). Maar wanneer de verbranding te weinig zuurstof krijgt, gebeurt ze onvolledig. Dat levert CO op, dat zich in de omgeving verspreidt.”
Hoe werkt CO in op het menselijk lichaam?
Dominique: “We ademen altijd wat CO in, want het zit ook in de lucht (door verkeer, natuurlijke bronnen, tabak …). Ons bloed neemt het op via de longen, zoals zuurstof. CO zet zich vast op de hemoglobine in onze rode bloedcellen. Hemoglobine kan je zien als ‘wagonnetjes’ in het bloed die zuurstof rondbrengen in ons lichaam. Gelukkig gaat CO weer naar buiten: vooral door uit te ademen. Zo ruimt ons lichaam voldoende op om gezond te blijven.”
“Het wordt wél een probleem als de CO-concentratie in het bloed te hoog wordt. Dat kan omdat er in de directe omgevingslucht te veel CO zit. Dan springt er te veel CO op hemoglobinewagonnetjes, waardoor zuurstof minder plaats heeft. Met andere woorden: er wordt te weinig zuurstof rondgebracht in ons lichaam. Zuurstof is brandstof voor onze organen. Als je organen te weinig zuurstof krijgen, werken ze minder goed of falen ze.”
“Het wordt een probleem als de CO-concentratie in het bloed te hoog wordt”
Wanneer ontstaat CO-vergiftiging? En hoe herken je het?
Dominique: “Er is een verschil tussen blootstelling aan CO en CO-vergiftiging. Het is niet omdat je blootgesteld bent aan CO, dat je meteen vergiftigd bent. Je hebt het ingeademd, maar niet in die mate dat je klachten hebt. De concentratie in je bloed is niet te hoog en er is geen intoxicatie. Pas als je klachten ervaart, spreken we van een CO-vergiftiging.”
Bestaan er verschillende soorten CO-vergiftiging?
“Er zijn 2 soorten CO-vergiftiging: chronische en acute. Stel: je hebt een slecht werkende verwarmingsketel die de hele tijd (kleinere hoeveelheden) slechte afbraakgassen verspreidt. Dan krijg je continu meer CO binnen dan normaal. Je hebt hoofdpijn, voelt je algemeen slecht, duizelig of vermoeid … Maar verlaat je de ruimte waar de ketel staat, dan gaan de symptomen over. Dat is een chronische vergiftiging, waarbij mensen vaak niet doorhebben dat het om CO-intoxicatie gaat.”
“Werkt een verwarmingsketel opeens heel slecht en komt er in 1 keer een grote hoeveelheid CO vrij, dan krijg je plots zwaardere symptomen die zeer snel verergeren – binnen 10 minuten zelfs – en levensbedreigend zijn. Algemene klachten zoals hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid … gaan snel over in zwakte, kortademigheid, verlies van bewustzijn tot zelfs coma en overlijden. Dat is een acute CO-vergiftiging.”
Wat moet je doen bij te veel CO of CO-vergiftiging?
“De belangrijkste regel is: alle ramen en deuren openzetten en ventileren.
Vermoed je een CO-vergiftiging? Volg dan deze stappen:
- Breng jezelf niet in gevaar en verlaat zo snel mogelijk de ruimte. Ben je zelf buiten, ga dan niet binnen in een ruimte waar iemand bewusteloos ligt. De kans dat je zelf ook bevangen raakt, is zeer groot.
- Verwittig de hulpdiensten (112) en laat hen alles verder controleren.
- Verlucht de kamer als dat kan zonder risico voor je eigen veiligheid. Zet alle ramen en deuren open.
- Schakel toestellen uit die mogelijk de oorzaak zijn, als dat kan.
- Evacueer iedereen uit de kamer.
- Leg een slachtoffer in zijdelingse houding. Start reanimatie als hij of zij niet meer ademt.”
“De belangrijkste regel bij te veel CO: zet alle ramen en deuren open en ga naar buiten”
Kan je herstellen van een CO-vergiftiging?
“Slachtoffers krijgen in 1ste instantie 100 % zuurstof toegediend. Een slachtoffer houd je zo rustig mogelijk en zet je in een positie waarin hij of zij goed kan ademen. Eens iemand weer voldoende zuurstof heeft opgenomen en de CO verdrongen is, recupereert die vrij snel.”
“Helaas is blijvende schade na een CO-vergiftiging mogelijk. Onze organen zijn erg gevoelig voor zuurstofgebrek. Zo kunnen je hart of hersenen beschadigd blijven. Sommige mensen hebben last van neurologische problemen achteraf, zoals geheugenstoornissen, prikkelbaarheid, abnormale bewegingen. Vaak, maar niet altijd, verdwijnen die problemen.”
Hoe kan je CO-vergiftiging voorkomen?
In huis komt het vaakst CO-vergiftiging voor in de woonkamer, badkamer en slaapkamer. Verwarmingstoestellen en installaties voor warm water zijn de grootste boosdoeners.
- Controleer: laat elk verwarmingstoestel met verbranding (en het afvoerkanaal van het toestel) elk jaar nakijken door een erkende controleur. Installeer nooit een tweedehands toestel. Extra tip: heeft je ketel een waakvlam? Kijk ernaar. Een blauwe vlam is goed, een gele vlam wijst op een slechte verbranding.
- Ventileer: zorg voor voldoende en constante aanvoer van frisse lucht en afvoer van ‘vuile’ lucht. Zeker in (kleine) ruimtes waar een verbrandingstoestel staat.
- Alarmeer: heb je een CO-melder? Zorg ervoor dat die van goede kwaliteit is. Er zijn spijtig genoeg heel veel goedkopere en slechte toestellen op de markt. Check of het Europese keurmerk vermeld staat. Ook CO-melders moet je onderhouden en nakijken. Test ze regelmatig. Zorg er verder voor dat iedereen van je gezin weet hoe ze moeten evacueren (hoe en langs waar gaan jullie naar buiten?). Zo moet je niet nadenken in een moment van stress en paniek.
- Reageer: wees alert voor symptomen van CO-vergiftiging zoals hoofdpijn, algemene malaise, misselijkheid, vermoeidheid en duizeligheid. En in een later stadium: zwakte, kortademigheid, verlies van bewustzijn tot zelfs coma. Zet alle ramen en deuren open, ga zo snel mogelijk naar buiten en verwittig de hulpdiensten. Breng jezelf niet in gevaar.