Tijdens de Nationale Spelen van Special Olympics Belgium geven meer dan 3500 atleten met een verstandelijke beperking het beste van zichzelf in verschillende sporten. Maar er is ook aandacht voor hun algemene gezondheid dankzij het Healthy Athletes Program. Health Messenger Mieke weet hoe belangrijk het is om gezondheidszorg toegankelijk te maken, voor iedereen.
Samen gezond bewegen en plezier maken: dat is waar Special Olympics voor staat. Sporten en verbonden zijn, maar dus ook op een gezonde manier. Want een goede atleet heeft een goede gezondheid.
Alleen is dat voor mensen met een verstandelijke beperking niet altijd even makkelijk om in de gaten te houden. En daaraan wil het Healthy Athletes Program iets doen.
Wat is het Healthy Athletes Program?
Het Healthy Athletes Program (HAP) is bedoeld om de lichamelijke gezondheid en conditie van de atleten te evalueren en verbeteren. Want vaak vallen bepaalde fysieke ongemakken van de sporters niet op door hun verstandelijke beperking. Niet bij de atleten, maar ook niet bij hun directe omgeving. Vaak vinden mensen met een verstandelijke beperking het ook moeilijk om medische zorg of hulp in te schakelen.
Tijdens de Nationale Spelen van Special Olympics kunnen atleten gratis en vrijwillig medische controles laten uitvoeren. Gezondheidsprofessionals en vrijwillige studenten onderzoeken op een toegankelijke, luchtige – maar wel serieuze – manier onder andere hun ogen, oren, tanden, voeten en algemene en mentale fitheid.
“De resultaten geven de atleten een beeld van hun gezondheid. Als er problemen aan het licht komen, krijgen ze het nodige advies en worden ze eventueel aangeraden om bijkomend contact op te nemen met een specialist. Daarnaast bieden de resultaten een inzicht in de gezondheidstoestand en noden van personen met een verstandelijke beperking”, legt verantwoordelijke voor het Healthy Athletes Program Audrey Desclée uit.
Verminderde levensverwachting
Ze benadrukt hoe belangrijk een initiatief als het HAP is. “Mensen met een verstandelijke beperking sterven gemiddeld 16 jaar jonger dan andere personen. De grootste oorzaak? Inactiviteit. Op de 2de plaats volgen verkeerde diagnoses. Daarom vinden we het zo belangrijk om het programma gratis aan te bieden aan onze atleten.”
“Inclusieve gezondheid betekent dat mensen met een verstandelijke beperking ten volle kunnen profiteren van dezelfde gezondheidsprogramma's en -diensten als voor mensen zonder verstandelijke beperking. Maar momenteel is het voor hen nog altijd te moeilijk om een goede gezondheidszorg te krijgen. Hetzelfde geldt voor kansen om hun welzijn te verhogen. Dat vertaalt zich dan ook in duidelijke gezondheidsverschillen en een verminderde levensverwachting. Precies dat wil het HAP aanpakken”, zegt Audrey.
Sporters komen doorgaans met veel enthousiasme naar het HAP. “Er hangt geen ziekenhuis- of dokterssfeer. Dat neemt de grootste drempel al weg”, aldus Audrey.
Health Messengers helpen
Special Olympics doet een beroep op Health Messengers om de gezondheidsboodschap uit te dragen. Atlete Mieke (38) is een van hen. Ervaring heeft ze met hopen, want Mieke zwemt intussen al 21 jaar op hoog niveau en dook zelfs al een paar keer het zwembad in op de Internationale Spelen van Special Olympics. Haar trofeeënkast is indrukwekkend.
Haar sport beoefent ze met passie, maar Mieke is even gedreven als het aankomt op gezond eten en leven. “Op school volgde ik de richting verzorging en de lessen rond voeding en gezondheid volgde ik enorm graag. Ik let altijd op enkele belangrijke zaken, zoals 1,5 liter water per dag drinken, voldoende fruit en groenten eten, genoeg bewegen …”, vertelt ze.
“Ik weet dat mensen met een verstandelijke beperking snel moeite hebben om een gezonde levensstijl vol te houden. Zeker als het gaat om eten en drinken. In mijn zwemclub (een club voor sporters met een mentale beperking) zie ik dat veel clubgenoten wat zwaarder zijn. Ze weten vaak niet goed wat ze wel en niet mogen eten. En snoepen is zeer verleidelijk. Ze geven meer toe aan hun ‘goesting’.”
Mieke was al ambassadeur voor Special Olympics, en is ze ook Health Messenger. “Ik ga zelf altijd langs op de screenings van het Healthy Athletes Program. Ze vroegen of ik ook wou meewerken om het programma bekend te maken. En dat doe ik graag.”
Wat doet een Health Messenger?
“Zoveel mogelijk ‘reclame’ maken over het gezondheidsprogramma”, lacht Mieke. “En zoveel mogelijk atleten aanmoedigen om er naartoe te gaan tijdens de Spelen. Want het is belangrijk om je te laten checken. Niet iedereen kan problemen juist inschatten of vertellen wat er scheelt. Zo zijn er vaak sporters die schoenen dragen in een verkeerde maat. Of ze zien of horen minder goed, maar hebben dat niet door.”
“Je ziet vaak sporters die schoenen dragen in een verkeerde maat”
“Tijdens de onderzoeken van het Healthy Athletes Program komen die zaken dan aan het licht. En dan zijn mensen plots geholpen. Met een bril, andere schoenen … dat maakt echt een groot verschil”, weet Mieke.
Atleten worden beloond
Is het moeilijk om atleten te overtuigen om zich te laten checken? “Soms. Niet iedereen vindt de medische testen leuk. Ik vond het ook niet altijd even fijn. Niet omdat de medewerkers niet vriendelijk zijn hoor, of omdat je lastige opdrachten krijgt. Maar soms moet je nogal lang wachten voor je aan de beurt bent. Of ligt de plaats waar je wedstrijd doorgaat redelijk veraf.”
Maar gelukkig staat er iets tegenover. “Als je alle testen hebt gedaan, krijg je een plezant cadeautje”, knipoogt Mieke.
Moeilijkheden als je naar de dokter gaat
Duidelijk zijn en verstaanbare taal gebruiken is heel belangrijk, benadrukt Mieke. Voor mensen met een verstandelijke beperking is de gezondheidszorg niet altijd zo begrijpelijk of toegankelijk. Dat ondervindt ze zelf ook. “Alleen naar de dokter gaan is voor velen niet mogelijk. Ik doe dat ook liever niet. Mijn moeke of vake gaat altijd mee als ik een afspraak heb.”
“Dokters gebruiken vaak moeilijke woorden die je niet begrijpt. Dat geeft je een slecht gevoel. Ik vraag dan wel om meer uitleg, maar niet iedereen met een beperking kan of durft dat.”
“De uitleg die je krijgt van een dokter gaat soms te snel. Ik moet hard mijn best doen om te luisteren én begrijpen wat er gezegd wordt. Als je dokter gewoon al een beetje trager praat en kijkt of je het snapt, zou dat veel helpen”, zegt Mieke.
Daarnaast is vertrouwen cruciaal, want veel patiënten zijn onzeker als ze naar de dokter gaan. “Zeker als je een verstandelijke beperking hebt, is het heel belangrijk dat je terechtkan bij een dokter die jij goed kent en vertrouwt, en die jou even goed kent. Ik heb gelukkig een huisarts bij wie ik me helemaal op mijn gemak voel. Zij weet perfect wat ik nodig heb. En vaak hoef ik zelfs niet veel uitleg te geven.”
Tips voor dokters bij een patiënt met een verstandelijke beperking
- Behandel je patiënt niet als een kind, maar als een volwassene. “Ik bén geen kind, dus ik vind het heel lastig als mensen zo tegen me praten”, zegt Mieke.
- Gebruik eenvoudige taal, maar betuttel niet. “Dokters hebben soms de neiging om veel verkleinwoorden te gebruiken. Dat is niet fijn. Ik heb bijvoorbeeld geen ‘handjes’, maar gewoon handen”, aldus Mieke.
- Ga niet te snel. Leg alles stap voor stap en duidelijk uit, in een rustig tempo.
- Praat tegen je patiënt, niet tegen de begeleider. “Ik heb graag dat de dokter tegen mij praat en niet alles uitlegt aan mijn ouders”, verduidelijkt Mieke.
- Schrijf info op. Of werk met tekeningen, icoontjes of pictogrammen. “Dat is een heel goed idee. Toen ik klein was, was ik een keer ernstig ziek. De dokter heeft me toen met tekeningen uitgelegd wat er scheelde. Dat herinner ik me nog goed”, zegt Mieke.
“Dokters hebben soms de neiging om veel verkleinwoorden te gebruiken. Niet fijn”
Tips voor mensen met een verstandelijke beperking bij een doktersbezoek
- Ga niet alleen naar de dokter, maar vraag iemand om mee te gaan. Dat recht heb je. Met 2 hoor je altijd meer dan alleen. “Tijdens de coronacrisis moest ik eens alleen naar de dokter. Mijn ouders mochten niet meegaan. Het is uiteindelijk gelukt, maar het heeft me veel extra stress gegeven”, herinnert Mieke zich.
- Bereid je consultatie voor. Denk even na over wat je wil zeggen, wat belangrijk is (voor jou), hoe je het wil verwoorden … Schrijf een paar dingen op als je dat helpt. Of laat het iemand voor jou opschrijven. “Vooraf bespreek ik alles met moeke en vake. We overlopen waarvoor ik naar de dokter ga en wat ik ga zeggen. Anders zou ik daar plots niet meer weten waar ik moet beginnen”, aldus Mieke.
- Blijf rustig en vertel in je eigen woorden wat er scheelt. Stel de vragen die jij wil stellen. Je hoeft je nergens voor te schamen. “Je hoeft niet zenuwachtig te zijn. Probeer te onthouden dat de dokter er is om je te helpen of om je beter te maken”, geeft Mieke mee.
- Vind een (vaste) dokter die je vertrouwt.
- Gebruik de babbelgids. Dito, onze partnervzw voor personen met een handicap, ontwikkelde een visueel hulpmiddel om een doktersbezoek en de communicatie vóór, tijdens en na die consultatie makkelijker te laten verlopen. Leden van Dito kunnen de babbelgids digitaal of op papier aanvragen.