Psycho-educatie voor leerkrachten en zorgleerkrachten
Een eerste stap voor de leerkrachten is psycho-educatie. Weten leerkrachten wat de impact van ADHD is op de hersenfunctie en op de verschillende leefdomeinen? Dan zullen ze meer gemotiveerd zijn om de schoolomgeving en -aanpak zo goed mogelijk af te stemmen op de noden en beperkingen van de leerling met ADHD. Kennis van de neuropsychologische disfuncties bij kinderen met ADHD kan helpen om hun (soms storende) gedrag en de moeilijkheden in het dagelijks leven te begrijpen.
Wat moet een leerkracht weten?
- Zintuiglijke prikkels hebben een kleiner activatie-effect op de hersenen van kinderen met ADHD. Deze neurofysiologische onderactivatie maakt hen minder aanspreekbaar. Je moet direct en duidelijk zijn om tot hen door te dringen.
- Kinderen met ADHD vinden snel iets saai. Een onaangename situatie die ze compenseren door te prullen, prutsen en te bewegen. Daardoor zijn ze gemakkelijker afgeleid door externe prikkels.
- Ze hebben het moeilijker om instinctmatige of emotionele impulsen af te remmen. Ze reageren snel en ongefilterd en komen soms ongeremd en onbeleefd over.
- Kinderen met ADHD hebben minder executieve zelfcontrole en een minder efficiënt werkgeheugen. Ze gaan weinig planmatig en doelgericht te werk en kunnen moeilijk iets memoriseren. Studeren is dus moeilijk voor hen!
- Bij schoolopdrachten lezen ze de opdracht vaak te snel en te onaandachtig. Daardoor gaan ze soms op de verkeerde manier aan de slag.
- Bekrachtiging moet direct zijn. Dit verklaart waarom ze erg moeilijk lang op voorhand kunnen werken, terwijl ze vaak op het laatste nippertje wel grote inspanningen kunnen doen.
- Hun verstoorde tijdsperceptie geeft hen het idee dat saaiere opdrachten onoverkomelijk lang zullen duren. Die zullen ze dus uitstellen.
- Tijdens denkactiviteiten blijft bij kinderen met ADHD het neurologisch circuit dat instaat voor ‘dagdromen’ actief. Soms kunnen ze op korte tijd veel werk verrichten, maar op andere momenten proberen ze urenlang, zonder resultaat.
Deze neuropsychologische functies lopen dus moeilijker bij een kind met ADHD, maar ze zijn (gelukkig) niet noodzakelijk bij elk kind allemaal aanwezig. Op basis van de sterke en zwakke punten van je kind en de resultaten van het diagnoseonderzoek, krijg je een beeld van de specifieke noden van je kind. Daarmee kan de school aan de slag.
Aanpassingen op school
Elke school heeft een zorgleerkracht die zowel je kind als de leerkrachten helpt met de nodige aanpassingen. Het CLB denkt ook vaak mee over wat er voor jouw kind nodig is in de klas: extra zorg en ondersteuning, een aangepast leerprogramma, of een overstap naar buitengewoon onderwijs.
Individueel handelsplan met schoolaanpassingen
De school krijgt van het team dat de diagnose stelt een verslag over de sterktes en noden van jouw kind. Hiermee kan de school aan de slag voor een behandelplan met aanpassingen op maat van jouw kind. Elke Vlaamse school moet redelijke aanpassingen voorzien, die hindernissen wegnemen voor je kind. Wat kan dat zoal zijn?
Dagelijkse routines installeren
- Vaste plaatsen voor het materiaal (opbergdozen, kaften, kleuraanduidingen ...)
- Pictogrammen gebruiken voor stappenplannen en verwachtingen
- Duidelijke, visuele dagstructuur
- Checklijstjes voorzien.
De talenten van het kind waarderen
- Vertrekken vanuit de realiteit van wat dit kind kan of nog net niet kan. Niet vanuit de gemiddelde verwachting.
- Belonen van gerealiseerde tussenstappen.
- Onmiddellijk en frequent belonen.
- De unieke zienswijze van het kind erkennen.
- Luisteren naar de argumenten van het kind. Mogelijk hoor je een originele, creatieve invalshoek!
Bij aandacht- en geheugenproblemen
- Tijd geven om eens uit te blazen of actief te zijn.
- Afleiding vermijden (bijvoorbeeld een hoofdtelefoon gebruiken).
- Extra tijd om toetsen of examens af te leggen.
- Vragen mondeling herhalen en toelichten.
- Teksten, opdrachten en toetsen overzichtelijk maken (titels, subtitels, kernwoorden, niet te veel informatie op 1 blad ...).
- Een goede positie in de klas zoeken (vooraan, alleen of naast een rustige leerling ...).
- Kortere oefeningen voor meer afwisseling en succes. Een afschermstrook gebruiken (zodat andere opgaven of informatie niet afleiden).
- Memotechnische middeltjes aanbieden (werken met melodieën of ritmes, acroniemen, ezelsbruggetjes ...).
- Linken leggen tussen theoretische leerstof en een praktische toepassing.
Bij motorische onrust
- Tijd geven om eens uit te blazen of actief te zijn.
- De kans geven om even luidruchtig te zijn.
- Mild zijn voor het handschrift, en de inhoud beoordelen.
- Een taak of toets in deelstukken laten afgeven. Dan moet het kind even van zijn stoel en dat beweegmomentje helpt.
Bij moeilijkheden met emotieregulatie (bijvoorbeeld woede-uitbarstingen)
- Manieren zoeken waarop het kind kan aangeven dat het zich boos of gefrustreerd voelt. (bijvoorbeeld pictogrammen, gevoelsthermometer, emoticons …).
- Humor toevoegen, om de sfeer positief om te buigen. Eenvoudige, zwart-wit regels consequent handhaven.
- Nieuwe situaties op voorhand overlopen.
- Werken met een dagboekje om gevoelens uit te wisselen, of een praatstoel waarmee leerlingen kunnen aangeven dat het moeilijk/goed gaat en erover willen spreken via een klasgesprek.
- Spaarzaam zijn met negatieve opmerkingen: kies je strijd.
- Snelle feedback geven. Focus op de inspanning meer dan het resultaat.
- Minstens 2 keer meer positieve feedback geven dan negatieve. Opgelet met complimenten: als ze niet oprecht, concreet en gemeend zijn hebben ze een tegenovergesteld effect.
- Voorbeeldgedrag stellen in het omgaan met emoties: rustig en beheerst blijven.
- Bij negatief gedrag: helder maar niet verwijtend communiceren over de gevolgen ervan op anderen.
Bij moeilijkheden met plannen en organiseren
- Een duidelijk overzicht geven van mee te nemen materiaal voor school.
- Zorgen voor een 2e set boeken in de klas als een kind met ADHD een boek is vergeten.
- Leerstof duidelijk structureren.
- Gebruik maken van visuele hulpmiddelen (mindmappen, schematische samenvattingen ...).
- Vaste plaatsen voor het schoolgerief (in de boekentas, in de schoolbank, thuis ...).
- Positieve feedback wanneer het kind iets niet vergeten is of goed gepland heeft.
- Regelmaat en duidelijkheid.
- Opdrachten opsplitsen in deelstappen.
- Duidelijke, korte instructies geven.
Bij moeilijkheden met timemanagement
- Een duidelijke, visuele dagstructuur opmaken
- Regelmaat en duidelijkheid
- Voor alle deeltaken een bepaalde tijd voorzien
- De tijd zichtbaar maken. Een wekker/timer kan ook handig zijn, maar werkt niet voor iedereen.
- Tussentijdse deadlines en feedback bij projectwerk of langere opdrachten.
Leerkrachtentraining
Scholen kunnen leerkrachten in groep laten trainen in de specifieke vaardigheden die nodig zijn bij leerlingen met ADHD. Het CLB of de zorgleerkrachten bieden dan individuele ondersteuning aan je kind.
Doel van leerkrachtentraining:
- De negatieve impact van de ADHD-symptomen op schoolprestaties, schoolervaring en/of gedrag van het kind verminderen.
- Vaardigheden gericht aanleren.
- De functiebeperkingen van het kind waar mogelijk helpen compenseren.
- De relatie tussen leerkracht en kind verbeteren.
Dit zijn de STICORDI-maatregelen: STImuleren + COmpenseren + Remediëren + DIspenseren
De ADHD-toolkit
De ADHD-toolkit is een instrument voor leerkrachten in de lagere school om kinderen met ADHD doelgericht en tegelijk speels te begeleiden naar meer gewenst gedrag. Het hulpmiddel gebruikt principes uit de revalidatie en het gedragstherapeutisch werken.
Ontdek de ADHD-toolkit
