Een van de meest herkenbare symptomen van dementie is dat je nieuwe informatie vergeet. Het wordt lastig om dingen te onthouden en te doen. Gelukkig zijn er allerlei trucjes die helpen om grip te houden op afspraken en de dagelijkse gang van zaken. Zo ga je aan de slag met pictogrammen.
Dementievriendelijk wonen met pictogrammen
Pictogrammen zijn waardevol bij de communicatie met mensen met beginnende tot matige dementie:
- in huis om ruimtes aan te duiden
- op en in kasten en lades
- op het prikbord voor afspraken of het dagverloop
- om de stappen van een activiteit aan te duiden
- in de agenda.
Het toilet of bestek terugvinden
Gebruik duidelijke pictogrammen of foto’s in huis om ruimtes aan te duiden of om voorwerpen in kasten of lades terug te vinden. Zo vindt ook je huisgenoot met dementie gemakkelijk het toilet, de slaapkamer maar ook kleding, de koelkast of bestek.
Dag- of weekprogramma opstellen
Bevestig een prikbord, whiteboard of een vel papier op een centrale plaats aan de muur. Hang samen de pictogrammen op die de activiteiten van die dag of week aangeven.
Bijvoorbeeld:
- maandag 10 uur: foto van de poetsvrouw, 14 uur: pictogram/foto van de kapper
- dinsdag 10 uur: foto/pictogram van de markt, 17 uur: dokter/verpleegkundige
- en dat voor de hele week.
Op een whiteboard kan je makkelijk de activiteiten voor de dag of week opschrijven of pictogrammen bevestigen met magneten. Dit overzicht geeft structuur aan de dag en daardoor rust in het hoofd van de persoon met dementie.
Pictogrammen zijn ook handig om de volgorde van handelingen uit te beelden. Bijvoorbeeld in de badkamer: tanden poetsen, wassen, afdrogen, haar kammen, aankleden … of bij het aankleden: ondergoed, sokken, hemd/T-shirt, broek, trui … Zo voorkom je dat er ondergoed boven de gewone kleren opduikt.
Dagactiviteiten op de klok
Teken op een magneetbord een klok, maak een wijzer van rood karton en zet die in het midden vast. Plaats de pictogrammen die de activiteiten van die dag uitbeelden er met magneetjes omheen. Naarmate de dag vordert, verschuif je de wijzer naar de volgende activiteit.
Pictogrammen in een agenda
Gebruik 1 pagina per dag, elke dag heeft een eigen kleur. Elke pagina is overzichtelijk ingedeeld in 3 vakken: ochtend, middag en avond. Met pictogramstickers maak je duidelijk wat er die dag op het programma staat.
Tip: druk pictogrammen af op stickervellen. Gebruik de stickers om in de agenda de geplande activiteiten te noteren.
Een praatje via pictogrammen
Praatmatjes zijn een handig hulpmiddel waarmee mensen tot ver in het dementieproces kunnen blijven communiceren en hun wensen en gevoelens kenbaar maken.
Het principe is heel eenvoudig:
- Verdeel een tafelmatje in 3 compartimenten: positief, negatief, weet niet/ertussenin. Elk compartiment krijgt een herkenbaar pictogram: 1 met een lachend gezicht, 1 met een sip gezicht en 1 met een neutrale gezichtsuitdrukking.
- Geef met losse kaartjes met herkenbare pictogrammen het onderwerp of de activiteit aan die je wil ‘bespreken’.
- Vraag per kaartje wat de persoon met dementie van de aangeduide activiteit vindt en moedig aan dat hij/zij de kaart zelf neerlegt bij ‘leuk’, ‘niet leuk’ of ‘neutraal’.
- Maak een foto van de mat met de uitgelegde kaartjes. Handig als je een verslag van het gesprek wil, bijvoorbeeld voor het zorgplan.
Praatmatjes maak je eenvoudig zelf. Online zijn veel pictogrammen gratis beschikbaar.
Op maat
Niet elk pictogram heeft op iedere mens hetzelfde effect of dezelfde invulling. Te moderne of abstracte pictogrammen kunnen onduidelijk zijn voor iemand met dementie. Bejaarde of dementerende personen hebben soms moeite om bijvoorbeeld een toilet te herkennen, laat staan dat ze een modern symbool herkennen dat het toilet schematisch aangeeft.
Zoek naar tekens die de oudere persoon wel begrijpt, bijvoorbeeld een hartje boven de toiletdeur zoals vroeger. Soms werken foto’s beter dan pictogrammen. Probeer en zoek waarmee je het meeste effect bereikt en waar iedereen zich comfortabel bij voelt.