De melk op het boodschappenlijstje zetten, een afspraak maken met de reparateur van de wasmachine, een berichtje sturen voor schoonmama’s verjaardag, de wie-wat-waar-kalender beheren ... Taken die een vrouw vaak op zich neemt. Het is een vorm van onbetaalde arbeid. Het is emotionele arbeid, die vrije tijd ‘steelt’ en weinig wordt opgemerkt.
“Emotionele arbeid lijkt zelfs vanzelfsprekend of wordt niet of te weinig gewaardeerd”, weet relatie-experte Rika Ponnet.
Hoe kan je emotionele arbeid omschrijven?
“In een huishouden heb je de praktische last: boodschappen doen, poetsen, kinderen van school halen. Maar er zijn ook dingen die gaan over welzijn. Is mijn omgeving gelukkig? Hoe zorg ik ervoor dat iedereen zich goed voelt? Oma is jarig, we moeten een kaartje sturen. De kinderen gaan naar een verjaardagsfeestje, is er een cadeautje? Mijn kind moet naar de tandarts, ik moet een afspraak maken. Mijn zus ziet er niet blij uit, kan ik iets doen?”
“Taken die niet onder de term ‘huishouden’ vallen, maar belangrijk zijn voor het algemene welbevinden in een gezin. Je bent er constant mee bezig, maar in de praktijk wordt het niet gezien.”
De term emotionele arbeid heeft een zware bijklank. Het lijkt hard werken.
“Het is een permanente stressfactor. Er wordt behoorlijk veel van je verwacht. Een verjaardag met pannenkoeken is niet genoeg. Er móet een zinvolle activiteit zijn of een orginele taart op tafel staan. Kijk eens naar al die foto’s op Instagram. On-waar-schijnlijk wat mensen elkaar aandoen. Dat ongeschreven verwachtingspatroon!”
“Het is zeker arbeid. Geen arbeid in de zin van werken, maar wel een belasting. Een druk om te voldoen aan een norm die belachelijk hoog is.”
Is emotionele arbeid vandaag veel zwaarder dan vroeger?
“Ik ben er zeker van dat de lat hoger ligt vandaag. Bij vorige generaties ging goed ouderschap in 1ste instantie over de primaire zorg voor kinderen en het gezin: genoeg eten en drinken, kleren netjes gewassen, het huis op orde.”
“Nu vinden we onszelf pas goede ouders als we veel aandacht hebben voor het emotionele welzijn van iedereen. Kan mijn kind zich voldoende ontplooien? Een weekendje gewoon thuis zijn, is niet meer oké. Hoe maken we het plezant én betekenisvol?”
De emotionele arbeid valt meestal op de schouders van vrouwen. Waarom?
“Vrouwen blijven het als hún verantwoordelijkheid zien. Ook de maatschappij kijkt te vaak in hun richting. Lees eens een interview met een vrouw die carrière maakt. Zij krijgt steevast de vraag hoe ze werk, gezin en huishouden combineert. Een man krijgt die vraag niet.”
“Een vrouw verricht 6 tot 7 uur per week meer emotionele arbeid dan een man. Zij is de lijm: doet zij het niet, dan loopt het in het honderd. Dan vertrekt een kind zonder zwemzak naar school. Dan zit een appel een week te stinken in een boekentas.”
“Eens je kinderen hebt, komt er een ware stroom aan te regelen dingen op je af. Je denkt misschien ‘help, ik wil dat niet’, maar je wordt erin meegesleurd.”
“Vrouwen werken betaald gemiddeld 9,5 uur per week minder dan mannen. Zij werken vaker deeltijds en/of nemen ouderschapsverlof. Ongeveer 6 uur van de onbetaalde arbeid gaat naar het huishouden en de kinderzorg”
Waarom worden mannen nog wat scheef bekeken als zij een deel van die last overnemen?
“De coronacrisis en de lockdown bewezen eens te meer de scheeftrekking. We zaten thuis en combineerden werk met gezin en huishouden. En het was logisch dat vooral de vrouw de zorg voor de kinderen leidde. Zij nam het meest (onbetaald) verlof. De carrière van de man liep door.”
“Vrouwen hebben snel een schuldgevoel als ze die emotionele arbeid niet opnemen. Dat is deels van nature aanwezig, maar het wordt ons ook aangeleerd als kind. Van meisjes wordt verwacht dat ze empathisch zijn, zich aanpassen en minder met zichzelf bezig zijn. Van jongens aanvaarden we dat ze focussen op hun eigen behoeftes.”
“Ook binnen een gezin zie je dat. Van jongens accepteren we sneller teruggetrokken ik-gedrag (niet hetzelfde als egoïsme trouwens). Van meisjes verwachten we dat ze zich socialer gedragen en dat ze zorgtaken opnemen.”
“Bijna 50 % van de werkenden met kinderen stelt dat ze minder tot veel minder werkten tijdens de coronacrisis. Die afname in werktijd is het sterkst bij de vrouwen. Bij mannen maakt de aanwezigheid van kinderen weinig verschil in de afname van de werktijd”
Emotionele arbeid wordt erg gelinkt aan de structuur binnen een heterokoppel. Hoe gaat het bij een niet-heterokoppel?
“Daar zit de verdeling veel beter! Zeker als het 2 vrouwen zijn (lacht). Maar ook bij 2 mannen. Het klassieke genderdenken dat de ondertoon voert in een heterorelatie leeft niet.”
“Tuurlijk zie je soms dat de ene meer de zorger is en de andere eerder gericht is op autonomie. Dat is nu eenmaal de dynamiek binnen een relatie. Maar sowieso is er minder discussie bij niet-heterokoppels.”
Wat kan zorgen voor een beter evenwicht?
“Zorg van bij de start voor een gelijkwaardige verdeling. Raad nummer 1: maak afspraken vóór er kinderen zijn. Dan heb je tijd om dat goed te doen. Op het moment dat er kinderen zijn, zijn de regels geschreven.”
“Ik zeg tegen vrouwen: doe niet alles, ook al geeft het je een goed gevoel. ‘Maar ik vind dat niet erg’, hoor ik ze soms zeggen. Wacht maar. Het neemt zoveel van je (vrije) tijd in. Het zijn vaak wat rotklusjes, die na een tijd saai worden. Dan zie je vrouwen opbranden. Zeker als je geen waardering voelt.”
“Schrijf op weekbasis uit wat jullie beiden doen voor het gezin. Concreet, in een lijstje. Maak het onzichtbare zichtbaar. En kom zo tot duidelijke afspraken.”
“Of ze het willen horen of niet: nog veel mannen vinden dat emotionele to do’s niet tot hun takenpakket behoren. Dus: vrouwen, treed naar buiten. En mannen, kom uit jullie kot. Als je het huishouden gelijk verdeelt, komt dat ook je relatie en je partnerschap ten goede.”
“Een gedeelde aanpak is een betere aanpak op lange termijn, voor iedereen. En vrouwen, durf wat meer het ‘foertouderschap’ aannemen. Verover opnieuw je eigen terrein en ga er niet automatisch van uit dat je erkenning krijgt voor je inspanningen.”
“Weg ook met het schuldgevoel waarmee veel vrouwen worstelen. Je komt er geen stap mee vooruit. Bijt door, neem tóch die vrije avond. Al is je huis een mesthoop. Al kijkt je partner op tegen een avond alleen ouderen. Als je thuis komt, zal je zien dat er geen oorlog is uitgebroken en dat iedereen nog leeft.”