Je hoort weleens dat mensen met een getinte of donkere huid geen zonnecrème moeten gebruiken. Hun huid bevat meer pigment en verbrandt niet snel, dus lijkt smeren overbodig. Klopt niet, weet dermatoloog Niels Horst. “Iedere huid, ongeacht de kleur, moet je beschermen tegen zonneschade.” Jamuna Mintjens vertelt hoe zij haar donkere huid elke dag beschermt.
Huidkanker op onverwachte plaatsen
In België komt huidkanker bij mensen met een donkere huid minder vaak voor dan bij mensen met een lichte huid. “Toch is het niet onbestaand”, zegt Niels. “Het probleem is dat huidkanker pas veel later herkend wordt omdat zowel patiënten als zorgverleners vaak denken dat huidkanker niet voorkomt bij een donkere huid. Dat vertraagt de diagnose.”
"Huidkanker bij mensen met een donkere huid verschijnt op plaatsen waar je het niet verwacht: de handpalmen, voetzolen of onder de nagels”
Niels verwijst naar het acraal lentigineus melanoom: een type huidkanker dat vaker voorkomt bij mensen met een donkere huid, maar niet wordt uitgelokt door de zon. “Dat type melanoom verschijnt op plaatsen waar je het niet verwacht, zoals de handpalmen, voetzolen of onder de nagels.”
“Zanger Bob Marley stierf aan zo’n melanoom op zijn teen, waarvan hij aanvankelijk dacht dat het ging om een wondje na het voetballen. Net omdat je het daar niet verwacht, komt de diagnose te laat.”
Jamuna neemt geen risico. “Ik controleer mezelf en mijn kinderen regelmatig. Omdat artsen minder ervaring hebben met een donkere huid, hebben ze bij mij al eens sneller een vlekje weggehaald. Gelukkig was het elke keer goedaardig, maar het toont wel hoe belangrijk het is om oplettend te zijn.”
Zonnebescherming voorkomt veroudering en pigmentvlekken
“Een donkere huid bevat meer melanine (bruine kleurstof of pigment) dan een lichte huid, waardoor de natuurlijke bescherming tegen zonlicht iets groter is”, vertelt Niels. “Maar die bescherming is niet voldoende om de schadelijke effecten van uv-stralen tegen te houden.”
Bovendien voorkomt zonnebescherming niet alleen zonnebrand en huidkanker. Het is ook belangrijk om huidveroudering en pigmentvlekken tegen te gaan. Uv-straling beschadigt het DNA in je huid waardoor je huidveroudering zoals rimpels en verkleuringen krijgt.
Een donkere huid is ook veel gevoeliger voor verkleuring door acne of andere vormen van ontsteking. Deze verkleuringen kunnen heel donker kleuren, en vaak is die verkleuring niet omkeerbaar”, verduidelijkt Niels. “Als je rimpelvrij en met een egale huidskleur oud wil worden, is het nodig om je huid goed te beschermen.”
Jamuna herkent dat. “Ik verbrand minder snel dan mijn broer die een lichtere huid heeft dan de mijne, maar dat wil niet zeggen dat mijn huid veilig is. Daarom smeer ik mezelf en mijn kinderen altijd in met factor 30 of 50. Zo vermijd ik huidproblemen en -vlekjes.”
Ook bepaalde medicijnen kunnen je huid gevoeliger maken voor zonlicht, zeker bij een donkere huid. “Bepaalde acnemedicatie of bloeddrukverlagers maken je kwetsbaarder voor zonlicht. Wie zo’n medicatie neemt, moet zeker extra goed smeren en opletten”, zegt Niels.
ABCDE-regel: herken de signalen
Om verdachte plekjes op tijd te ontdekken, verwijst Niels naar de ABCDE-regel. Daarbij let je op de asymmetrie, onregelmatige randen, kleur, diameter en evolutie van een huidvlekje. “Een huidvlek die verandert van vorm, kleur of grootte moet je laten nakijken door een huidarts”, benadrukt hij.
- A – Asymmetrie: de ene helft van de vlek ziet er anders uit dan de andere.
- B – border (rand): de huidvlek heeft onregelmatige, grillige randen.
- C – Colour (kleur): de huidvlek heeft meerdere kleuren.
- D – Diameter: de vlek is groter dan 6 millimeter.
- E – Evolutie: de huidvlek verandert van kleur, grootte of vorm.
Bij een donkere huidskleur let Niels extra op nagels. “Mensen met een donkere huiskleur hebben vaak strepen op hun nagels,” legt hij uit. “Meerdere nagels met fijne strepen zijn normaal. Maar één streep die onderaan breder is dan bovenaan kan zorgwekkend zijn. In dat geval kan je het best een arts raadplegen.”
Niels raadt ook aan om op te letten voor wondjes op handen en voetzolen. “Wondjes die langer dan 6 weken niet genezen of plekjes die spontaan bloeden zijn verdacht”, zegt hij. “Dat betekent niet altijd huidkanker, maar het moet wél onderzocht worden.”
Fabels en misverstanden over donkere huid en zon
Er bestaan nog heel wat misverstanden rond zon en een donkere huid. Mensen denken bijvoorbeeld dat ze geen zonnecrème nodig hebben, omdat ze ‘toch niet makkelijk verbranden’. “Uv-stralen beschadigen onze huid ook zonder zichtbare zonnebrand”, zegt Niels. “En je loopt dus een groot risico op huidveroudering en pigmentvlekken.”
Daarnaast is er het fabeltje dat zonnebrand meteen zichtbaar is. “Bij een donkere huid zie je minder goed dat je verbrandt. Als de huid ernstig verbrand is, krijgt ze een donkerpaarse kleur. Vaak herkennen mensen dat niet of te laat.”
Jamuna herkent die misvattingen. “Als ik mijn kinderen insmeer, krijg ik soms te horen dat het niet nodig is. Dan leg ik uit dat een donkere huid ook vatbaar is voor schade door de zon. Vaak reageren mensen verbaasd, maar begrijpen het wel als je het uitlegt.”
“Kies een zonnecrème met uvA-logo”
Zonnecrème: waarop moet je letten?
Goede zonnebescherming begint met het kiezen van de juiste producten die tegen álle schadelijke stralen beschermen. Niels legt uit dat veel zonnecrèmes vooral bescherming bieden op uv B-straling, terwijl uv A-stralen en zichtbaar licht ook schadelijk zijn.
“Voor een donkere huid is het minstens zo belangrijk om bescherming te hebben tegen UvA en zichtbaar licht (HEVL). UvA-stralen veroorzaken huidveroudering en veel vormen van huidkanker. Zichtbaar licht kan blijvende pigmentvlekken geven. Kies een zonnecrème met het uvA-logo in een cirkeltje met een hoge beschermingsfactor, zoals SPF 30 of 50.”
Er zijn 2 soorten zonnefilters: chemische filters die in de huid trekken en de straling absorberen, of minerale filters die een laagje op de huid leggen en de straling reflecteren.
“Minerale filters beschermen beter tegen UvA en zichtbaar licht, maar kunnen een witte waas achterlaten op de huid. Voor een donkere huid bestaan er intussen aangepaste formules die mooier in de huid trekken. Het is soms wat zoeken, maar het loont.”
Jamuna gebruikt elke dag zonnecrème. Haar kinderen krijgen zonnecrème mee naar school. “Ik koop vaak kleine tubes die makkelijk in de boekentas passen. Zo kunnen mijn kinderen zich op school insmeren. En we nemen altijd een pet of hoedje mee. Je beschermen hoeft echt niet duur of ingewikkeld te zijn.”
Kleren, weren, smeren
Niels vat samen: “Blijf weg uit de zon op piekuren, draag beschermende kledij en smeer elke 2 uur zonnecrème op alle onbedekte huid.”
Jamuna leeft dat advies na. “Tijdens festivals draag ik altijd een pet en voor mijn kinderen zorg ik dat ze een zonnebril en hoedje bijhebben. Het zijn kleine gewoontes, maar ze maken een groot verschil. Voor mij is zonnecrème smeren even vanzelfsprekend als een gordel aandoen als ik in de auto zit.”