Een relatiebreuk of scheiding, het is altijd een heftige en moeilijke periode. Maar als je kinderen hebt, moet je ook een regeling uitwerken die ervoor zorgt dat je kroost zo weinig mogelijk schade ondervindt. Hoe pak je co-ouderschap het best aan? En waar loopt het soms fout?
Bij een breuk of echtscheiding met kinderen is co-ouderschap het gebruikelijkst. In 1995 werd dat bij wet de regel. Voorheen gaf de rechter na een scheiding het zogenaamde hoederecht over de kinderen aan 1 van de ouders, de andere ouder kreeg dan ‘bezoekrecht’.
Welk soort co-ouderschap?
“Bij co-ouderschap hebben beide ouders het ouderlijke gezag (los van hoe vaak de kinderen bij de ene of de ander ouder verblijven). Ze nemen altijd samen de belangrijke beslissingen, over de schoolkeuze, medische behandelingen …”, vertelt Alexander van der Heijden, jurist en erkend familiaal bemiddelaar.
Wat is dan precies verblijfsco-ouderschap? “Dat betekent dat de verblijfstijd tussen beide ouders gelijk verdeeld is: de kinderen brengen evenveel tijd door bij mama als bij papa (50/50). Denk aan de klassieke week-weekregeling met 1 wissel. Maar andere gelijkwaardige regelingen, waarbij kinderen sneller wisselen, kunnen ook. Bijvoorbeeld: 3 dagen bij mama, 2 bij papa en het weekend bij mama. De week daarna verloopt omgekeerd: 3 dagen bij papa, 2 bij mama en het weekend bij papa.”
Wat met de belastingen?
Dan is 1 van de mogelijkheiden het fiscaal co-ouderschap. “Als je kinderen ten laste hebt, betaal je minder belastingen – dankzij een verhoging van de belastingvrije som en verminderde bedrijfsvoorheffing. In principe zou dat voordeel dan enkel gelden voor de ouder bij wie de kinderen hun fiscale woonplaats hebben. Maar het belastingvoordeel kan ook verdeeld worden onder beide ouders.”
“Daarvoor zijn er natuurlijk voorwaarden: er is verblijfsco-ouderschap én beide ouders kiezen in hun overeenkomst expliciet voor dit fiscale regime. Concreet betekent het dat de kinderen fiscaal ten laste blijven van 1 ouder, die de helft van de verhoging van de belastingvrije som en verminderde bedrijfsvoorheffing afstaat aan de andere ouder”, legt Alexander uit.
Hoe bepaal je de verblijfsregeling?
“De algemene wettelijke regel zegt: verblijfsco-ouderschap is de norm – de rechter zal die optie ook onderzoeken. Maar ouders die alles op een vriendschappelijke manier afhandelen en overeenkomen, bepalen helemaal zélf die regeling. En dan verdeel je alles zoals je zelf wil.”
Hoe regel je de vakanties? “Vakantieperiodes worden op dezelfde manier behandeld als schoolperiodes. Ofwel verdelen beide ouders ook dan de tijd gelijk, ofwel maken ze onderling een regeling in functie van wat ze kunnen.”
Kan je de ouderschapsregeling nog veranderen?
Een gouden raad: maak van in het begin een regeling op maat van je kind(eren). De sleutel? Blijven overleggen en rekening houden met wat je kind nodig heeft. “Samen aan tafel zitten om af te wijken van een bestaande regeling, geven en nemen zonder rancune … het is niet makkelijk”, merkt Alexander. “Toch is het dé manier om de band van je kind met jullie beiden goed te houden en het rustig te laten opgroeien.”
Soms vragen ouders om een aanpassing, soms zijn het de kinderen die iets willen veranderen aan de regeling. Hoe pas je een bestaande regeling aan? “Een goede raad: doe het samen met een familiaal bemiddelaar. Vaak moet je ook de kostenregeling aanpassen. Een specialist kan je het advies en de info geven die je misschien over het hoofd dreigt te zien, maar die een behoorlijke impact heeft op je financiën en dagelijkse leven (en dat van je kind).”
“Wettelijk ben je niet verplicht om afspraken op papier te zetten, maar ik raad dit zeker aan. En laat ze bekrachtigen door de Familierechtbank, zodat ze afdwingbaar zijn. Wil slechts 1 van beide ouders een aanpassing? Ook dan probeert een bemiddelaar beiden op 1 lijn te krijgen. Lukt dat niet, dan komt het voor de Familierechtbank.”
“Onderhoudsgeld of alimentatie verplicht je om financieel voor je kind(eren) te zorgen”
Wat met de kosten voor de kinderen?
Oké, de verblijfsregeling heb je uitgedokterd, maar hoe zit het met de kostenverdeling? “Ook een héél belangrijk punt. Werk die volledig en concreet uit, zodat discussies uitblijven”, benadrukt Alexander.
Wat zegt de wet? Dat beide ouders moeten instaan voor de kosten van opvoeding, opleiding en huisvesting van hun kinderen. “Met andere woorden: niet betalen voor je kind kan niet. Onderhoudsgeld of alimentatie verplicht je als ouder om financieel voor je kind(eren) te zorgen. Hoeveel je precies betaalt, wordt bepaald op basis van je inkomen en vermogen.”
Er zijn:
- verblijfsgebonden kosten: eten, drinken, verwarming … In principe betalen beide ouders de helft. Maar als de ene pakweg 1500 euro per maand verdient en de andere 3500 euro, is dat niet echt correct. De ouder met het laagste inkomen moet een stukje van de betaalde kosten terugkrijgen. Daarvoor dient dus het onderhoudsgeld of alimentatie, dat de ouder met een lager inkomen krijgt van de ex-partner.
- niet-verblijfsgebonden kosten: school, kledij, lidgeld van de sportclub, doksterskosten … Die zijn vaak moeilijker te bepalen. Daarvoor spreek je het best een verdeelsleutel af (50/50, 60/40 enzovoort). Je kan dit als ouders onderling overeenkomen of de verdeelsleutel kan bepaald worden op basis van inkomen.
Wie krijgt het Groeipakket?
Als je kiest voor co-ouderschap, heeft iedere ouder recht op de helft van het Groeipakket (het vroegere kindergeld). Bij wie een kind ten laste is, speelt geen rol. “Maar je moet wel samen 1 rekening kiezen waarop dat bedrag gestort wordt. Heel wat ouders nemen een gemeenschappelijke ‘kindrekening’, waarop ze elk een afgesproken bedrag storten dat ze kunnen gebruiken voor de kosten voor de kinderen.”
“Voor de (terug)betalingen werkt je ziekenfonds het liefst met een kindrekening”
Wat met de terugbetalingen van het ziekenfonds?
Ga je uit elkaar en heb je kinderen ten laste op je lidboekje van het ziekenfonds? Dan moet je een keuzeformulier invullen. Samen kiezen jullie bij wie van jullie beiden je kind(eren) voortaan ingeschreven zijn.
Voor de (terug)betalingen werkt je ziekenfonds het liefst met een kindrekening. Heb je die niet? Dan krijgt de ouder met het lidboekje het geld, óf de ouder die de kosten indient met vermelding van een eenmalig rekeningnummer. Een voorbeeld: je kinderen staan bij jou (op het lidboekje. Jij stopt het doktersbriefje in de bus van het ziekenfonds, dus jij krijgt de terugbetaling op je rekening. Betaalde je ex-partner de dokterskosten en wil die de terugbetaling? Dan voegt hij/zij een document toe.
En hoe zit het met e-Mut, het internetloket van het ziekenfonds? Enkel de ouder bij wie het kind op het lidboekje staat, ziet de terugbetalingen. Ook als die op de rekening van de andere ouder zijn gestort. Je kind kan wel inloggen om z’n eigen dossier te checken. En vanaf 16 jaar kan je kind ook de toegang van de titularis (de ouder) op e-Mut laten intrekken, zodat die het dossier niet meer kan zien.
Emotionele kant
Heb je alle administratieve zaken geregeld, alle afspraken gemaakt? Oef, een pak van je hart. Maar dan begint de praktijk. En die brengt vaak extra emoties met zich mee. Kinderpsycholoog Klaar Hammenecker ziet dagelijks welke impact een scheiding kan hebben op kinderen.
Ze geeft enkele belangrijke vuistregels:
1. Behoud de verbinding
“Het klinkt raar als je uit elkaar gaat, maar probeer verbonden te blijven: in en door de zorg voor je kind(eren). De verbinding verliezen is de grootste valkuil, die soms leidt tot complete vijandigheid (tegenwerken, blijven strijden) of vervreemding (koelheid, onverschilligheid, gebrek aan interesse, geen communicatie).”
“Dat is extreem moeilijk voor kinderen. De 2 mensen die zij zo graag zien, hebben niks meer met elkaar. Soms mag een kind bij de ene ouder zelfs niet praten over de andere. Het kind moet dan altijd op de rem gaan staan of zich beschermen tegen negativiteit.”
2. Zorg voor balans op 2 plekken
“Je hebt er alle baat bij dat je kind zich goed voelt bij beide ouders. Dat het op 2 plaatsen in balans is. Heel wat ouders denken het omgekeerde: conflict met de andere ouder zou zorgen voor een betere band tussen hen en hun kind. Dat is niet waar! Ja, misschien zoekt je kind zijn toevlucht bij jou of klampt het zich aan jou vast, maar dat is géén betere band. Het wordt iets krampachtigs en het is absoluut geen veilige relatie.”
“Het gevolg is dat je kind afhankelijk van je wordt en bang wordt om je te verliezen. Terwijl een kind zich net stap voor stap moet leren losmaken van de ouder. Maar als het zich onveilig voelt, durft het dat niet.”
3. Houd het beeld van mama/papa mooi
“Onthoud: het beeld dat jij als ouder hebt van de andere ouder is niet hetzelfde als het beeld dat je kind heeft. Jij kijkt met volwassen ogen. Jij ziet de andere als ex-partner, die ook een ouderrol vervult. Ouders denken vaak dat kinderen die persoon net zo zien als zij.”
“Maar een kind kijkt onbevooroordeeld. Je kan je kind geen groter cadeau geven dan dit toe te laten. Laat het verstaan dat wat tussen jou en je ex-partner (als partners) gebeurd is, niks te maken heeft met hoe jullie mama of papa zijn voor je kind.”
“Geef de andere ouder ook niet de schuld van alles wat er gebeurt. Dan kan je kind zich vrij bewegen. Het kan iets vertellen thuis over de ene ouder, zonder dat de andere ouder daarop fel reageert.”
4. Kies een dynamische regeling
“Een regeling moet meegroeien met het kind. Een puber laat je niet meer om de 2 dagen van huis wisselen, die wordt gek. Durf verder te kijken dan de nabije toekomst. Een goede regeling is een dynamische regeling, die meegaat met de ontwikkeling, groei en behoeften van je kind. Stel je flexibel op.”
5. Blijf investeren
“Ik zie steeds meer ouders die het contact verbreken met hun kind in de nasleep van een conflict. Het is zorgwekkend dat ouders kiezen om dan maar niet meer verder voor hun kind(eren) te gaan. Ook al speelt er van alles tussen jou en de andere ouder, kinderen worden immens verdrietig als mama of papa niet meer naar hen vraagt of hen niet meer komt halen. Ze zien het als een teken dat ze niet meer de moeite waard zijn.”
“Probeer te blijven investeren in de relatie, ook doorheen de moeilijke jaren, ook al verlies je even de moed. En durf te zeggen tegen je kind(eren) dat het even moeilijk is.”
Wie is Klaar Hammenecker?
Klaar Hammenecker is kinderpsycholoog en specialiseerde zich in ontwikkelingsgerichte psychotherapie. Ze is ook erkend familiaal bemiddelaar. Klaar gelooft sterk in de (zelf)redzaamheid van kinderen, jongeren en hun gezinnen. Ze vertrekt van het idee dat ze zelf hun problemen en conflicten kunnen aanpakken in en door verbinding met elkaar. In haar boek ‘Wat elk kind nodig heeft’ (Lannoo) belicht ze de essentie van opvoeden: kinderen geven wat ze nodig hebben om uit te groeien tot zelfredzame, veerkrachtige en liefdevolle jongvolwassenen.
Wie is Alexander van der Heijden?
Alexander van der Heijden is jurist en erkend bemiddelaar in familiezaken, met specialisatie in ouderschaps- en echtscheidingsbemiddeling. Hij merkt dat rechtszaken in een (familiaal) conflict zelden tot een echte oplossing leiden. Er is altijd een winnaar en verliezer, terwijl de kracht van bemiddeling ligt in het feit dat er geen verliezers mogen zijn. Hij is papa van 2 kinderen en begeleidt op een empathische manier en met open, heldere communicatie ex-partners naar een evenwichtige en duurzame oplossing.