Slaapmiddelen kunnen je tijdelijk helpen om in slaap te vallen. Maar ze zijn erg verslavend en hebben soms een ongewenst effect. Daarom is het belangrijk dat je ze alleen uitzonderlijk en voor een korte periode neemt.
Wie neemt slaapmiddelen?
In België worden veel slaap- en kalmeermiddelen genomen om slaapproblemen tegen te gaan, vooral door oudere patiënten.
Soorten slaapmiddelen
Slaapmiddelen behoren tot de groep van benzodiazepines (benzo’s) en de Z-producten (zolpidem en zoplicon). Dat zijn geneesmiddelen waarvan de werking sterk op elkaar lijkt.
Slaapmiddelen werken allemaal kalmerend, slaapverwekkend en in min of meerdere mate angstverlagend en spierontspannend. Of ze je enkel rustig maken of echt in slaap doen vallen, is een kwestie van dosis en werkingsduur. Een slaapmiddel werkt snel maar kort, terwijl een kalmeermiddel de hele dag door werkt, maar minder krachtig. Hoe sterk een slaapmiddel op je inwerkt, is heel persoonlijk en vooraf moeilijk te voorspellen.
Voordelen van slaapmiddelen
Slaapmiddelen helpen je tijdelijk om vlugger in slaap te vallen. Benzodiazepines zijn ook veiliger voor je lichaam dan barbituraten, de vorige generatie slaap- en kalmeermiddelen. Er is veel minder kans op schade aan organen, wisselwerking met andere geneesmiddelen of een fatale overdosis.
Nadelen van slaapmiddelen
Slaapmiddelen hebben een aantal nadelen:
Minder natuurlijke slaap
Slaapmiddelen doen je sneller in slaap vallen, maar verminderen wel de kwaliteit van je slaap. Je slaap wordt minder diep, wordt vaker onderbroken en je droomt minder. Daardoor ben je de dag nadien niet zo goed uitgerust. Je slaapt bovendien niet langer.
Snel uitgewerkt
Slaapmiddelen werken maar 1 tot 2 weken. Daarna passen je hersenen zich aan.
Snel verslavend
Als je na verloop van tijd plots met slaapmiddelen stopt, krijg je ontwenningsverschijnselen zoals slapeloosheid, angstgevoelens, hartkloppingen, bloeddrukschommelingen, hoofd- en spierpijn, rusteloosheid en prikkelbaarheid. Deze verschijnselen kunnen al optreden wanneer je een middel langer dan 2 weken gebruikt. Ze verschillen van persoon tot persoon en kunnen best zwaar zijn, maar na enkele dagen tot weken verdwijnen ze meestal weer.
Minder alert
Slaapmiddelen kunnen ervoor zorgen dat je je minder goed kan concentreren en overdag wat versuft bent. Daardoor loop je een groter risico op auto- en fietsongevallen en arbeidsongevallen. Ook je geheugen kan eronder lijden.
Minder vast op je benen
Vooral in het begin is je lichamelijke coördinatie minder goed en is je reactievermogen vertraagd. Met als gevolg een groter risico op een valpartij. Vooral oudere mensen zijn hier gevoelig voor.
Lapmiddel
Slaapmiddelen bestrijden de symptomen, maar nemen de oorzaken van je slapeloosheid, stress of angst niet weg. Stop je ermee, dan komen ook die problemen onverminderd terug. Tenminste, als ze ondertussen niet vanzelf verdwenen of verwerkt zijn.
Slaapmiddelen verstandig gebruiken
Slaapmiddelen moet je verstandig gebruiken. Volg daarom deze tips:
- Neem slaapmiddelen alleen uitzonderlijk en niet langer dan 1 tot 2 weken. Ze kunnen je helpen om een heel moeilijke periode te overbruggen. Spreek met je arts een stopdatum af.
- Bouw je slaapmiddelen altijd geleidelijk weer af.
- Combineer slaapmiddelen niet met alcohol, drugs of zware pijnstillers.
- Rijd niet met de auto als je slaapmiddelen genomen hebt. Het is verboden en gevaarlijk.
Hoe stoppen met slaapmiddelen?
Stoppen met slaapmiddelen is mogelijk. Deze tips helpen je op weg:
Motiveer jezelf
Vind je zelf dat je afhankelijk bent geworden van je slaapmiddel? En wil je ervan af geraken? Dan zit het goed met je motivatie.
Doe het rustig aan
Stop niet van de ene dag op de andere, maar overleg met je arts en maak een plan om je dosis dag na dag af te bouwen. Je kan het zelfs spreiden over weken en maanden. Dit werkt beter dan plots stoppen.
Stop samen
Vraag je huisarts om begeleiding. Je kan ook terecht bij een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, een therapeut of een psychiater.
Laat je niet ontmoedigen
Een verslaving doorbreken is nooit gemakkelijk. Het lukt niet altijd van de eerste keer. Beschouw een herval als een leermoment en analyseer waardoor het is misgegaan. Dan gaat het de volgende keer vast beter.
Alternatieven voor slaapmiddelen
Er bestaan enkele alternatieven voor slaapmiddelen. Denk maar aan gedragstherapie en kruiden. Vraag altijd raad aan je arts voor je met iets begint.
- Gedragstherapie kan helpen. Veel mensen slapen slecht na een crisisperiode in hun leven. Hoewel de crisissituatie voorbijgaat, blijft het slechte slapen. Daar kan je iets aan doen met relaxatietherapie en cognitieve gedragstherapie. Je huisarts kan je zelf behandelen of doorverwijzen naar een therapeut die hier ervaring mee heeft. Je kan ook een slaapcursus in groepsverband volgen.
- Kruiden zoals hop, passiebloem en valeriaan zijn mild slaapverwekkend. Maar ze zijn niet in alle gevallen een goed idee. Valeriaan is bijvoorbeeld niet altijd veilig tijdens de zwangerschap.