Ludwig Fortan (61) uit Kortenberg heeft de ziekte van Parkinson. Sinds hij zijn diagnose kreeg in 2015, volgt hij sessies logopedie. “Logopedie helpt mij om mijn levenskwaliteit te behouden. Ik zou het niet meer kunnen missen.” Parkinsonlogopedist Lore Van Brussel vult aan: “Hoe vroeger logopedie opgestart wordt, hoe meer resultaat de patiënt kan halen.”
In 2015 was Ludwig Fortan een actieve 50-plusser. Toch voelde hij dat er lichamelijk iets mis was. Hij was toen nog volop aan het werk.
Fase 1 van parkinson
“Op mijn werk liep het steeds stroever. Ik kon me plots minder goed concentreren. Ik voelde me ook enorm moe. Ik kreeg last van een bibber (tremor) in mijn rechterarm. Als ik die arm aanraakte, voelde die vreemd aan. Andere symptomen waren micrografie (klein schrijven) en een verstoorde nachtrust. Ook verschillende taken tegelijk uitvoeren werd alsmaar moeilijker.”
Ludwig maakte zich zorgen en ging langs bij zijn huisarts. Die vermoedde dat hij de ziekte van Parkinson had. “Toch zei de dokter dat ik me geen zorgen moest maken. Maar dat deed ik wél. Ik wilde weten wat er aan de hand was.”
Na een scan in het UZ Gasthuisberg in Leuven kreeg Ludwig de bevestiging: hij zat in fase 1 van de ziekte van Parkinson. “Toen ik de diagnose kreeg, viel er een enorme last van mijn schouders. Daarmee kon ik verder, ik kon een plan van aanpak maken. Ik voelde me strijdvaardig.”
Meteen naar de logopedist
Na zijn diagnose maakte Ludwig een reeks afspraken met verschillende specialisten. Een neuroloog, een kinesist, zijn huisarts én een logopedist. “Ik had ergens gelezen dat logopedie belangrijk is voor mensen met parkinson. Ik wilde bepaalde symptomen aanpakken en preventief werken.”
“Ik merkte dat ik een hese stem kreeg. Ik begon monotoner te praten en mijn ademhaling was minder krachtig. Dat zijn stuk voor stuk symptomen die je aan de ziekte van Parkinson kan linken. Via de ‘Parkinson Zorgwijzer Vlaanderen’ kwam ik in contact met mijn huidige logopedist.”
Vandaag voegt Ludwig aan het lijstje van specialisten een osteopaat toe (voor zijn lage rugpijn) en een neuropsycholoog. Dat is een psycholoog die gespecialiseerd is in de werking van de hersenen.
Hoe ziet een logopediesessie eruit?
Ludwig volgde na zijn diagnose van parkinson meteen sessies logopedie. En dat doet hij vandaag nog altijd, 1 keer per week bij dezelfde logopedist. “Zij kent mij intussen erg goed. Er is een vertrouwensband tussen ons.”
Sinds de coronacrisis verloopt de logopedie online. Een sessie duurt telkens 30 minuten. “Dat is heel handig”, vertelt Ludwig. “Tijdens een sessie focust de logopedist zich samen met mij op praten en ademhalen. Ik leer hoe ik druk moet zetten vanuit mijn buik. Ik leer ook om beter te articuleren.”
“De laatste tijd werken we meer rond het cognitieve aspect van taal. We werken aan woordenschat. Ik moet bijvoorbeeld een verhaal navertellen of er inhoudelijk vragen over beantwoorden.”
Ludwig is zich er constant van bewust dat hij op zijn stem, ademhaling en taal moet letten. “Ik heb post-its die me eraan herinneren dat ik luid moet praten, dat ik de tijd moet nemen om woorden uit te spreken. En dat ik diep moet ademhalen. Die kleine geheugensteuntjes helpen me goed.”
Logopedie is meer dan stem- of ademhalingsoefeningen
De logopediesessies helpen Ludwig op verschillende manieren. “Met de logopedie wil ik vooral de mogelijkheid hebben om sociaal te blijven, ondanks mijn ziekte. Met mensen kunnen praten. Ik wil me kunnen blijven uitdrukken en niet geïsoleerd raken.”
“Met de logopedie wil ik vooral sociaal kunnen blijven”
“Ik zet mij actief in voor de Vlaamse Parkinsonliga. Ik ben ondervoorzitter. Regelmatig zijn er vergaderingen waarin ik het woord moet nemen. Dat is heel stresserend en het verergert vaak mijn symptomen, zoals de tremor (het bibberen). Tijdens de logopedie leer ik trucjes om daarmee om te gaan. Zodat ikrustiger ben en weer meer zelfvertrouwen heb.”
“Weet je wat mij ook zelfvertrouwen geeft? Tai Chi! Dat is een sport waarbij je een reeks opeenvolgende bewegingen rustig, traag en continu uitvoert. Het heeft een positief effect op mijn lichaam en ademhaling. Het doet me deugd én geeft me rust. Een aanrader!”
Parkinsonlogopedist Lore Van Brussel: “Hoe vroeger je start, hoe meer resultaat.”
Bij een patiënt met de ziekte van Parkinson wordt een logopedist vaak ingeschakeld. De ziekte wordt gekenmerkt door verschillende symptomen. Voorbeelden zijn traagheid of een tremor (bibberen).
“Maar ook op het vlak van stemgebruik, ademhaling en zelfs taal merken we problemen op. Vaak is er een vertraagde trilling van de stembanden, of treedt ‘bowing’ van de stembanden op. Daardoor gaan patiënten stiller spreken. Ook het ademhalingspatroon verloopt oppervlakkiger en de articulatiebewegingen worden kleiner. Patiënten articuleren ook minder krachtig, wat overkomt als ‘mompelen’,” vertelt Lore Van Brussel, parkinsonlogopedist bij Logopedie Gent.
“Mensen met parkinson hebben ook vaker concentratieproblemen, ze verliezen soms de draad in een verhaal.Soms vergeten ze bepaalde woorden. De problemen die we zien bij de ziekte van Parkinson rond spraak, speeksel, geheugen en taal zijn heel uiteenlopend.”
“Daarnaast zien we in een later stadium ook slikproblemen optreden. Zo kunnen personen met de ziekte van Parkinson zich vaker verslikken. En dat blijft niet altijd zonder gevolg. Voedsel kan in de luchtpijp terechtkomen, waardoor je een groter risico loopt op een longontsteking”, zegt Lore.
“Om deze personen beter te leren omgaan met die specifieke symptomen, reiken we hen handvaten of technieken aan. De symptomen wegnemen kunnen we niet. Maar we kunnen je wél leren hoe je ermee kan omgaan, hoe je bepaalde zaken kan compenseren. Samen verbeteren we de levenskwaliteit, omdat we de evolutie van bepaalde symptomen proberen af te remmen.”
Manier van aanpak
Symptomen afremmen of compenseren doen logopedisten op verschillende manieren. “We leren patiënten bijvoorbeeld om een ‘single focus’ te houden als ze praten. Dus geen 2 activiteiten tegelijk doen. Als je praat, concentreer je je alleen daarop. Kijk ondertussen geen tv of sta niet te strijken.”
“We zorgen ook voor hulpmiddeltjes of geheugensteuntjes, zogenaamde ‘cues’. Dat gaat van kaartjes en pictogrammen of post-its tot een tekst op een gsm met de boodschap: ‘spreek traag en luid’ of ‘articuleer duidelijk’. Die geheugensteuntjes zijn belangrijk, want mensen met parkinson moeten zich heel bewust zijn van wat ze moeten corrigeren. Dat corrigeren verloopt jammer genoeg niet meer automatisch bij hen."
“Bij slikproblemen kijken we naar de combinatie van het medicatieschema met het voedingsschema van de persoon met parkinson. We sturen bij als dat nodig is. Vaak gaat het om kleine aanpassingen. Bijvoorbeeld voedingsmomenten aanpassen aan het medicatieschema, of hardere voeding pureren of drank indikken. Zo verslik je je minder snel.”
“Veel patiënten krijgen te maken met overtollig speeksel. Daar schamen ze zich vaak voor. Nochtans komt het vaak voor bij mensen met de ziekte van Parkinson. Durf het te bespreken met je logopedist en neuroloog. Logopedie kan helpen door je ‘cues’ of technieken aan te leren. Of we kunnen het probleem met medicatie aanpakken.”
“Logopedie verloopt tegenwoordig ook vaak in ‘boostperiodes’. Zo gaan we gedurende een bepaalde periode enkele technieken intensief samen inoefenen. Eens je de techniek goed beheerst, zetten we de logopedie op pauze. Als het later nodig zou blijken, kunnen we weer starten met logopedie. We kunnen dezelfde techniek herhalen of andere technieken in oefenen.”
Wacht niet met logopedie
“Het belangrijkste is om niet te lang te wachten om een logopedist te raadplegen. Hoe vroeger je therapie start, hoe meer resultaat je kan behalen. Hoe langer je wacht, hoe meer functies er verloren gaan die we niet meer kunnen onderhouden met logopedie. Gelukkig zien we dit in de praktijk gebeuren: patiënten worden steeds vroeger doorgestuurd naar een logopedist. Dat is goed nieuws.”
Wie is Lore Van Brussel?
Lore Van Brussel is logopedist met een specialisatie in neurologopedie. Haar patiënten zijn voornamelijk volwassenen met een NAH (niet-aangeboren hersenletsel). Voorbeelden zijn: multiple sclerose (MS), amyotrofische laterale sclerose (ALS), een hersentumor of een herseninfarct of hersenbloeding. Ze behandelt mensen met taal-, spraak-, slik- en cognitieve stoornissen.
Lore werkt deeltijds in het OLV Ziekenhuis Aalst en deeltijds in haar eigen praktijk ‘Logopedie Gent’. Ze is ook mimetherapeut en Parkinsonlogopedist.