Donkere gedachten, depressie, geen perspectief, stress en angsten: nee, het gaat niet goed met het mentaal welzijn van onze jongeren in deze coronatijd. Toch hoeft niemand er in z’n eentje door te gaan. “Praat met je vrienden en je ouders”, zegt psycholoog Jessica De Jongh.
Stress- en angstklachten
Sociale media worden overstelpt door noodkreten van jongeren die, in een wereld gedomineerd door corona, geen blijf weten met zichzelf. Uit de Grote Coronastudie van de Universiteit Antwerpen, die peilt naar het mentaal welzijn van de bevolking, blijkt dat studenten slechter scoren dan wie ook. Zelfs slechter dan mensen uit de horeca en culturele sector.
“Ik zie vooral veel stress- en angstklachten, maar ook jongeren met depressie, donkere gedachten en destructieve gedragingen”, zegt kinder- en jongerenpsycholoog Jessica De Jongh. “Die problematieken zijn er anders ook, maar nu worden ze versterkt door de maatregelen rond het coronavirus.”
Twijfels niet meer in balans
“De lockdown maakt het moeilijk voor jongeren om op een gezonde manier om te gaan met hun psychische problemen en zorgen. Er ontstaat een vernauwing van hun focus”, legt Jesscia uit. “Omdat zo weinig mag en zo weinig sociaal contact is toegelaten, hebben ze veel minder om zich mee bezig te houden. Bij een gezonde ontwikkeling horen jongeren een stapje in de wereld te zetten en los te komen van thuis, maar dat is nu veel moeilijker.”
“Het is perfect normaal dat jongeren worstelen en zoeken, maar hun twijfels worden normaal in balans gehouden door de verbinding met anderen. Ze kunnen hun vragen en problemen delen. Door het contact met leeftijdsgenoten ontdekken ze ook de positieve kanten aan zichzelf en zien ze wat ze in hun mars hebben. Die fijne ervaringen blijven nu uit. Je leert jezelf kennen door uit je bubbel te komen en je te spiegelen aan anderen.”
“Ze hebben nog altijd niets om naar uit te kijken. Dat maakt het lastig om vol te houden”
Geen perspectief, maar wel flexibel zijn?
Jongeren communiceren wel online met elkaar, maar dat is volgens de psycholoog niet hetzelfde. “Het is niet zo spontaan en leidt niet tot dezelfde verbinding als in het echt. Virtueel contact is altijd beter dan niets, maar jongeren voelen zich in online gesprekken iets geremder. Digitaal halen ze ook geen energie uit de groepsdynamiek die ontstaat als ze met vrienden samen zijn. Daardoor hebben ze veel minder mogelijkheden om hun batterijen op te laden.”
“Tegelijkertijd wordt er wél enorm veel flexibiliteit van hen gevraagd. Dat wringt. Studenten zitten sinds het begin van het schooljaar in een heel andere structuur, waardoor ze extra op de proef worden gesteld. Door de afwisseling van thuisonderwijs en naar school gaan, ontstond er een onevenwicht. Hun normale studieroutine is weg.”
Ook het gebrek aan perspectief weegt door. “Ze hebben nog altijd niets om naar uit te kijken, wat het lastig maakt om gemotiveerd te blijven en vol te houden. Belangrijke tradities, zoals eindejaarsreizen en proclamaties, vallen weg. Het geeft hen een stuurloos gevoel. De coronamaatregelen houden hen weg uit (sport)verenigingen in hun vrije tijd, de school … En die bieden normaal een houvast, zingeving en zekerheid. Dat baart me zorgen.”
Laagdrempelige hulplijnen
Als ouder is het belangrijk om alert te blijven en signalen op te pikken. “Het is niet altijd makkelijk om in te schatten of je kind psychologische hulp nodig heeft. Vertrouw vooral op je buikgevoel”, zegt de psycholoog. “De wachtlijsten in de psychotherapie zijn lang, maar er zijn tal van hulplijnen, zoals de jongerentelefoon Awel of Tele-Onthaal. Ik ben een grote fan van de laagdrempeligheid van deze vorm van hulpverlening.”
“Ook op www.watwat.be vind je verschillende getuigenissen van jongeren en tips om om te gaan met donkere gedachten en depressie. Voor jongeren kunnen de filmpjes die ze daar vinden een aanleiding zijn om over hun eigen gevoelens te praten.”
Ga in gesprek
Jongeren die het moeilijk hebben, isoleren zich makkelijk en brengen veel tijd door op hun kamer. “Ze worden prikkelbaar en emotioneel”, zegt Jessica. “Ze kruipen in hun schulp en staan minder open voor een gesprek, terwijl dat net het allerbelangrijkste is.”
“Stimuleer je kind om contact te houden met de buitenwereld, binnen de coronamaatregelen. Sta als ouder open om te luisteren en erken het feit dat het niet evident is om vandaag jong te zijn. Moedig jongeren zeker aan om de mogelijkheden te benutten die er wél nog zijn. Ze kunnen buiten afspreken met vrienden en een beroep doen op hun knuffelcontact. Wat ook helpt, is een jongere weer structuur geven. Baken school- en studietijd duidelijk af van de vrije tijd, want vandaag lopen die door elkaar.”
“Jongeren moeten weten dat hun reacties normale reacties zijn op abnormale gebeurtenissen”
Normale reacties
Het is een moeilijke tijd voor iedereen, ongeacht de leeftijd, maar voor jongeren en jongvolwassenen die eigenlijk de wereld moeten induiken, is het extra lastig. Daarom is het niet vreemd dat ze zich af en toe slecht voelen. “Jongeren moeten weten dat veel van hun reacties normale reacties zijn op abnormale gebeurtenissen. Ik raad hen aan om mild te zijn voor zichzelf en de lat niet te hoog te leggen.”
“Blijf met respect voor de regels uit je kot komen, praat met je vrienden en ga op zoek naar nieuwe uitdagingen. Ik merk dat jongeren creatief worden en bijvoorbeeld zelfgemaakte spulletjes verkopen op Instagram. Dat vind ik heel veerkrachtig.”
“Ik geloof trouwens erg in die veerkracht. Deze generatie jongeren is enorm flexibel en slaagt erin om na een tegenslag weer op te veren. Natuurlijk is het langetermijneffect van deze pandemie op hun mentaal welzijn moeilijk te voorspellen, maar ik hoop dat ze deze periode ooit zien als een levenservaring. Een die hen geleerd heeft wat wel en niet belangrijk is in het leven.”