‘Let toch eens op!’. ‘Komaan, concentreer je!’. Of ‘Hoe vaak heb ik dat al niet gezegd?’. Het zijn zinnen die je er misschien snel uitflapt als je kind verstrooid of dromerig lijkt. Maar dat concentreren kan voor sommigen echt moeilijk zijn. Wat kan je doen om te helpen om de aandacht te bewaren? Hoe kan je concentratie ondersteunen?
Moeite om de aandacht erbij te houden, een beetje met het hoofd in de wolken lopen, spullen kwijtraken … het kunnen aanwijzingen zijn dat een kind kampt met concentratieproblemen.
Concentratieverlies is geen slechte wil
“Ouders voelen zoiets snel aan. Je buikgevoel zegt dat er iets niet klopt als je kind ‘domme’ foutjes maakt”, weet Ellen Van den Broeck, klinisch orthopedagoog en vormingswerker bij centrum ZitStil. ZitStil adviseert en begeleidt mensen die met ADHD te maken krijgen.
“Een toets op school die maar aan één kant is ingevuld. Niet lijken te luisteren. Vaak spullen verliezen of vergeten. Kortom, je merkt dat het fout loopt bij zaken die je kind intussen al zou moeten kunnen of weten.”
“Het is belangrijk om te weten dat die ‘fouten’ niet gebeuren uit slechte wil. Je kind heeft moeite om verschillende aanwijzingen te volgen of te onthouden.”
Oorzaken van concentratieproblemen
Concentratieverlies of problemen met concentratie hebben niet één verklaring. “Er zijn verschillende redenen mogelijk”, zegt Ellen. “Het is ook niet omdat iemand last heeft met concentratie dat die meteen ADHD heeft.”
“Het kan heel onschuldig zijn en te maken hebben met de ontwikkelingsfase waarin je kind zit. Een kleuter is bijvoorbeeld vaker druk, onaandachtig of impulsief. Dat gedrag is eigen aan de jonge leeftijd. En daar hoef je je niet te veel zorgen om te maken.”
“Een plotse verandering kan ook de oorzaak zijn van verminderde aandacht. De start van het schooljaar, de overgang naar het eerste leerjaar, een verhuis, de geboorte van een broer of zus … Op zo’n moment moet een kind wat zoeken naar een (nieuw) evenwicht en dat tijdelijk voor een slechtere concentratie zorgen.”
“Een medische oorzaak is niet uitgesloten. Gehoorverlies, minder goed zicht – je kind heeft bijvoorbeeld een bril nodig – een allergie … Een dokter kan dat onderzoeken, behandelen of uitsluiten.”
“Ten slotte kan het natuurlijk zijn dat je kind een ontwikkelingsstoornis heeft, zoals ADHD, een aandachtstekortstoornis of ASS (autisme).”
“Een plotse verandering kan de oorzaak zijn van verminderde aandacht”
Hoe concentratie verhogen of ondersteunen?
Om een (jong) persoon met concentratieproblemen te ondersteunen, moet je op maat werken. Wat voor het ene kind werkt, heeft misschien geen effect bij het andere. En omgekeerd.
“Kijk wat werkt voor je kind. Maar kijk ook naar wat werkt en mogelijk is voor de omgeving. Stel dat op een trampoline springen het hoofd kan leegmaken, waardoor je kind nadien weer meer aandacht vindt. In je eigen tuin kan dat perfect. Maar dat is geen oplossing overdag in de klas. Daar kan je geen trampoline neerzetten …”
Let op met voedingssupplementen die wonderlijke verbetering beloven of met medicatie als die niet is voorgeschreven door een arts. “Zulke hulpmiddelen bespreek je het best altijd met je (huis)arts. Start er sowieso nooit op eigen houtje mee.”
6 tips voor meer concentratie
Zorg voor structuur
Zorg voor routine en structuur. Sta je kind bij in het organiseren en plannen van taken. Maar geef het tegelijkertijd zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.
Visuele hulpmiddelen kunnen structuur makkelijker maken. Werk bijvoorbeeld met pictogrammen, een plezant schema op de koelkast … Maak wel keuzes. Giet niet alle taakjes of to do’s in een schema.
Betrek je kind
Als je een oplossing zoekt, betrek dan je kind daarbij. Soms lijkt iets een goed idee, maar is het voor een kind een vreemde stap om te zetten. Vergeet niet dat kinderen mee kunnen nadenken en zelf een oplossing kunnen bedenken. Iets wat ze zelf hebben verzonnen, werkt vaak beter.
Houd het luchtig en plezierig
Leg geen druk op je kind. Probeer taken en ‘moetjes’ te verbinden met plezier. Het spelelement maakt het makkelijker voor een kind om zich te concentreren.
Laat ook soms wat los. Niet alles moet perfect zijn.
“Mijn zoon vergat altijd om zijn schoenen uit te trekken bij het thuiskomen. Dus hebben we in de gang een bak gezet met een geïmproviseerd basketbalnet. Zo kan hij al baskettend zijn schoenen wegleggen. Neen, die staan dan niet mooi in het schoenenrek. Maar ze liggen opgeborgen in een bak en dat is prima”, vertelt Ellen.
Korte taken en korte pauzes
Splits een taak op in kleinere, beheerbaardere deeltaakjes. Dan krijgt een kind meer overzicht of rust. Las tussen de verschillende taken een korte pauze in. Ook dat kan helpen om de aandacht beter vast te houden.
Wissel af tussen geconcentreerde periodes en periodes waarin je kind minder geconcentreerd mag zijn. Maak duidelijk wanneer een geconcentreerde periode begint en ophoudt. Dat kan bijvoorbeeld met bordjes of signaalkaartjes mettekst: “Sst, ik ben aan het werk”.
Blijf positief
Aanmoedigingen zijn belangrijk. Met een positieve houding bereik je meer. ‘Keigoed je best gedaan!’, ‘Topwerk!’ … Lukt het een keertje niet, geen probleem. Volgende keer beter.
“Zeker bij kinderen die veel moeite hebben met iets, maak je er een feestje van als het lukt. De avondrush, huiswerk maken en slapen is een strijd, maar die ene avond liep het vlot? Hoera, iets speciaals als ontbijt de volgende ochtend!”, aldus Ellen.
Blijf verbonden
Blijf voldoende fijne momenten hebben met je kind. Zeker als er wat dingen mislopen, is het belangrijk dat je bewust leuke momenten samen inplant. Maak ruimte om te verbinden met je kind. Daarvoor is een positieve ingesteldheid de basis.
“Geef je kind een compliment als het een taak prima heeft uitgevoerd”
Wanneer hulp zoeken bij concentratieproblemen?
Als je voelt dat er iets niet klopt, is het belangrijk om de stap te zetten om het uit te klaren. Zeker als je merkt dat je kind zelf last ondervindt van concentratieproblemen, benadrukt Ellen.
“Merk je een duidelijk verschil met leeftijdsgenootjes? Twijfel je of er iets meer aan de hand is, dan kan het goed zijn om eens te praten met de juf of meester op school. Die zien je kind dagelijks bezig in de klas.”
“Raak wel niet te snel in paniek. Ga ook niet meteen uit van het ergste. Niet elk kind met last om zich te concentreren heeft een ontwikkelingsstoornis.”
“Kijk of je kind op regelmatige basis en in verschillende omgevingen (dus niet op één specifieke plek) moeite heeft met concentratie. Ondervindt het daarvan negatieve gevolgen? En dat gedurende een periode die langer dan 6 maanden duurt?”
“Neem contact op met je huisarts of het CLB als je vermoedt dat je kind hulp nodig heeft. Praat over je bezorgdheid en kijk verder of jullie naar een oplossing moeten zoeken. Soms kunnen kleine aanpassingen voor grote veranderingen en verbeteringen zorgen.”
Belonen of niet?
Moet je een kind achteraf belonen als het zich goed heeft kunnen concentreren? Dat is vaak een discussie. “Natuurlijk is het niet de bedoeling dat je kind constant een beloning krijgt. Maar iets dat moeilijk loopt positief benaderen en aanmoedigen is wel een goed idee”, zegt Ellen.
“Geef je kind een compliment als het een flinke dag had, erken het als het zijn/haar best heeft gedaan om zich te concentreren en een taak prima heeft uitgevoerd. ‘Knap van jou!’ of ‘super hoe je dat hebt gedaan’. Positieve feedback werkt bemoedigend. Maar nog belangrijker: erken het ook als je kind zijn/haar best heeft gedaan om zich te concentreren.”
“Geef als ouder ook het goede voorbeeld door ook anderen eens een compliment te geven. Of door er zelf eentje te aanvaarden. Duw het niet weg, zo leer je je kind om positieve commentaar op te nemen en er kracht uit te halen. We verdienen allemaal een complimentje als het goed loopt!”