Als je ouder wordt, neemt de kwaliteit van je botten af en kan je makkelijker iets breken. Heb je regelmatig of snel breuken? Dan heb je misschien osteoporose of botontkalking. Maar wat is dat eigenlijk? En kan je het behandelen? Dr. Charlotte Verroken beantwoordt 5 vragen.
1. Wat is osteoporose?
“Osteoporose is een chronische ziekte. Letterlijk betekent het ‘poreuze botten’. Het is een aandoening van je volledige skelet, waarbij zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van je bot vermindert.”
“Gezonde botten bestaan uit kleine latjes, die heel dicht bij elkaar staan en goed met elkaar zijn verbonden. Bij osteoporose heb je minder latjes en neemt ook de verbinding tussenin af. Soms worden botten dan minder stevig en breken ze dus sneller.”
“Vaak verwarren mensen osteoporose met artrose, een chronische aandoening in onze gewrichten. Ze klinken bijna hetzelfde, maar toch hebben osteoporose en artrose weinig met elkaar te maken. Osteoporose is pijnloos, zolang er geen breuk is. Artrose daarentegen zorgt voor sterke gewrichtspijnen en het is belangrijk om je gewrichten niet te overbelasten. Bij osteoporose raden we net wél aan om in beweging te blijven.”
2. Wie kan osteoporose krijgen?
“Op zich kan iedereen osteoporose krijgen, maar het komt vooral voor bij mensen van middelbare leeftijd. Als je jong bent, groeien je skelet en je botten mee met je lichaam. De hoeveelheid botmassa neemt toe en je botten worden sterker. Rond 25-30 jaar bereik je een piek en ben je in topvorm. Daarna stagneert je botaanmaak en vanaf 40 jaar neemt je botmassa licht af.”
“Bij vrouwen ontstaat osteoporose meestal vanaf de menopauze. Tijdens de menopauze stopt de aanmaak van vrouwelijke hormonen, die de botkwaliteit beschermen. Als die hormonale bescherming wegvalt, merk je dat snel. De botkwaliteit en -massa verminderen op korte tijd en dan kan osteoporose makkelijk ontstaan. In totaal zal 1 op de 3 vrouwen in de menopauze een breuk krijgen door osteoporose. Hetzelfde geldt voor 1 op de 5 mannen boven de 50. Bij mannen komt osteoporose minder voor, omdat zij geen hormoonval doormaken. Bij hen ontwikkelt osteoporose zich doorgaans pas op een latere leeftijd.”
"1 op de 3 vrouwen in de menopauze en 1 op de 5 mannen boven 50 krijgen een breuk door osteoporose"
“Naast de leeftijd zijn er nog een aantal andere risicofactoren waardoor de kans op osteoporose stijgt. Denk aan chronische ziektes zoals reuma of diabetes, bepaalde medicatie of ook weinig bewegen. Die oorzaken leiden tot sneller verlies van de botmassa, waardoor je makkelijker osteoporose krijgt. In dat geval krijgen patiënten vaak op jongere leeftijd osteoporose, of merken we later op dat hun botkwaliteit veel lager is dan die van leeftijdsgenoten.”
3. Hoe kan je osteoporose herkennen?
“Je herkent osteoporose het makkelijkst aan de botbreuken. Vooraleer ze iets breken, weten mensen zelden dat ze osteoporose hebben. De meest voorkomende breuken zijn gebroken polsen, heupen of rugwervels. Dat is uiteraard pijnlijk, maar los daarvan heb je eigenlijk weinig last als je osteoporose hebt.”
“Soms voelen mensen een tijdje sluimerende rugpijn voor ze hun arts raadplegen. Dan blijkt uit onderzoek dat de rugwervel al langer gebroken is, als een gevolg van osteoporose. Bij een gebroken pols of heup is de pijn heviger, waardoor de aandoening zeker niet onopgemerkt blijft.”
“De breuken ontstaan meestal bij een onschuldig ongeluk, zoals een val vanop kleine hoogte. In erge gevallen zijn botten zo fragiel geworden dat ze zelfs spontaan kunnen breken. Wees dus waakzaam, want dan is het nuttig om de onderliggende oorzaak te onderzoeken.”
4. Kan je osteoporose behandelen?
“Osteoporose is een chronische ziekte, dus je kan ze niet genezen. Maar gelukkig kunnen we ze wel goed behandelen. De juiste medicatie beschermt je skelet en zorgt ervoor dat de botkwaliteit niet verder daalt. Het aantal nieuwe breuken vermindert daardoor met 60 %.”
"60 % minder nieuwe breuken dankzij medicatie"
“Vandaag bestaan zelfs behandelingen die botopbouw opnieuw mogelijk maken, waardoor de kans op nieuwe letsels nog meer afneemt. Toch wil ik ook in dat geval niet spreken van ‘genezen’. Want zodra je de medicatie stopt, neemt je botkwaliteit weer af. Medicatie kan heel goed werken, maar osteoporose zal altijd een aandachtspunt blijven.”
“Verder raad ik patiënten aan om gezond te leven. Een gezonde levensstijl is een belangrijk deel van de behandeling. Neem bijvoorbeeld voldoende vitamine D en calcium in om je botten te beschermen. En beweeg genoeg, want onze botten en spieren werken altijd samen. Telkens wanneer we onze spieren bewegen, stuurt ons lichaam een signaal naar onze botten. Zo blijven ze sterk en stevig en zal je minder snel vallen. Alcoholgebruik en roken zijn uiteraard af te raden.”
5. Kan je osteoporose voorkomen?
“Voorkomen is altijd beter dan genezen, dus mijn belangrijkste advies is opnieuw een gezonde levensstijl, met voldoende vitamine D en calcium en voldoende beweging. Vitamine D heb je nodig om calcium uit je voeding goed op te nemen en naar je botten te brengen. Je lichaam maakt zelf vitamine D uit cholesterol, maar heeft daarvoor zonlicht nodig. Ga dus veel naar buiten. Stel je handen en gezicht minstens 15 minuten per dag bloot aan zonlicht. Heb je toch te weinig vitamine D in je bloed, dan kan het nodig zijn om een supplement te nemen. Vraag hiervoor raad aan een arts.”
"Osteoporose voorkomen begint trouwens al op heel jonge leeftijd. Wie jong is en sport, bouwt meer botmassa op dan kinderen die weinig bewegen en ongezond eten. Eenmaal volwassen zal een ongezond lichaam ook sneller botmassa afbreken en dan stijgt meteen de kans op osteoporose."
“Toch kan je osteoporose nooit volledig voorkomen. Chronische ziektes, erfelijke aanleg of het gebruik van bepaalde medicatie kunnen ook aan de basis liggen, en daar hebben we helaas weinig vat op.”