Zelfvertrouwen is een belangrijk onderdeel van je ‘ik’. Kinderen bouwen het stapsgewijs op. Het is belangrijk om er als ouder of verzorger aandacht voor te hebben. Hoe geef je een kind zelfvertrouwen? Steven Gielis, lector Orthopedagogie (AP Hogeschool) en oprichter van ZITDAZO, deelt 7 tips om het zelfvertrouwen bij kinderen te laten groeien.
Het zaadje van zelfvertrouwen
“Zelfvertrouwen is een belangrijk onderdeel van wie je kind is. Het geeft handvaten om je kind te leren omgaan met wat er op zijn of haar pad komt in het leven. Het bepaalt hoe je kind zal reageren in bepaalde situaties. En vooral: het leert een kind om op zichzelf te vertrouwen”, zegt Steven Gielis.
“Een kind ontwikkelt van jongs af aan zelfvertrouwen. Dat zaadje is aanwezig in elk kind en kan uitgroeien tot een positief of negatief zelfbeeld. Het zaadje kan groot of klein zijn. Maar het is er.”
Het zaadje van zelfvertrouwen zal groeien. “En voor die groei heb je – figuurlijk gezegd – water en meststof nodig. Door een kind op de juiste manier te ondersteunen, kan je het meer zelfvertrouwen laten krijgen.”
Zelfvertrouwen laten groeien
“Er bestaan verschillende manierenom kinderen te laten groeien in hun zelfvertrouwen. Het is belangrijk om als ouder het goede voorbeeld te geven. Hoe reageer je zelf in een bepaalde situatie? Hoe ga je om met tegenslag? Een kind kijkt naar zijn ouder, alsof het in een spiegel kijkt. Het ziet de reactie van zijn ouders en pikt die op.”
Toch is zelfvertrouwen geven voor ouders of verzorgers niet altijd eenvoudig. “Ouders of de omgeving hebben hier vaak vragen over. Hoe pak je dat nu aan? Zeker als je als volwassene onzeker bent of een negatief zelfbeeld hebt, kan dat een invloed hebben op het kind”, vertelt Steven.
“Openheid, een goede communicatie en eerlijkheid ten opzichte van je kind zijn sleutelbegrippen”, gaat hij verder. “Durf je ook kwetsbaar op te stellen. Leg uit wat er speelt. Hoe je je voelt en waarom dat zo is. En vooral: geef aan dat het oké is. Je mag verdrietig of boos zijn. Maar vanuit je zelfvertrouwen komt veerkracht. Je overwint een situatie en kan weer verder.”
7 tips om te werken aan zelfvertrouwen
1. Zorg voor een beschermend netwerk als veilige cocon
“De omgeving waarin het zaadje groeit, is belangrijk. Een kind moet in de 1ste plaats kunnen terugvallen op zijn ouders. Maar ook verzorgers, vrienden, familieleden en leerkrachten spelen een rol”, legt Steven uit.
“Allemaal samen creëren we een draagvlak voor de ontwikkeling van het zelfvertrouwen bij een kind. Dat moet zich veilig en gesteund voelen. Zeker in wankele situaties. Bijvoorbeeld bij een verhuis of wanneer een huisdier sterft. Het zijn gebeurtenissen die kinderen erg aangrijpen. Het is belangrijk dat ze weten dat ze hierover kunnen praten. Dat de ouders er zijn om te steunen.”
2. Erken dat gevoelens een functie hebben
Praten over gevoelens sterkt kinderen in hun zelfvertrouwen. Ze leren dat het oké is om over emoties te praten. Als ouder of verzorger helpt het om beelden te gebruiken tijdens zo’n gesprek.
“Ik geef een voorbeeld. Mijn dochter was eens heel verdrietig. Ik zei tegen haar: ‘Kijk, er zit nu een visje van verdriet in jouw vijver. Straks zal het visje rust vinden en jij ook. Het is 1 visje, maar er zwemmen nog véél andere visjes rond. Het visje van blijdschap bijvoorbeeld of het visje dat zich goed voelt wanneer je turnt. 1 bepaalde emotie mag andere emoties niet onderdrukken. Dat moet je goed uitleggen aan je kind.”
“Benadruk dat moeilijke situaties vaak tijdelijk zijn”
3. Benadruk dat moeilijke situaties tijdelijk zijn
Stel: je kind is bang in het donker. Dan is het belangrijk om het tijdelijke karakter van de situatie te benadrukken. “Stel je kind gerust. Eerst en vooral: het is oké om bang te zijn. Maar straks hoeft je kind niet meer bang te zijn. Want deze situatie is tijdelijk. Dat helpt je kind om gevoelens te kaderen”, aldus Steven.
“Zeg bijvoorbeeld niet ‘je moet niet wenen omdat je bang bent’. Dan geef je als ouder onrechtstreeks aan dat de gevoelens van je kind niet oké zijn. Kunnen praten over emoties en het tijdelijke benadrukken, sterkt de emotionele intelligentie.”
4. Leer je kind anders te denken
Negatieve gedachten houden ons vaak tegen om iets te doen. Dat is bij volwassenen zo, maar ook bij kinderen. “Stel je deze situatie op een speelplaats voor. Een kind durft niet meespelen, omdat een ander kind eerder iets lelijks heeft gezegd.”
“Leer je kind op dat moment om niet met negatieve gedachten te blijven zitten. Leer aan om uit zijn of haar hoofd te kruipen. Moedig je kind aan om wél mee te doen met het groepje spelende kinderen. Als het een positieve reactie krijgt, zal het zelfvertrouwen groeien. En doorbreek je het negatieve patroon.”
5. Werk aan de lichaamstaal
Lichaamstaal zegt vaak meer dan woorden.“Kinderen die onzeker zijn, staan meestal wankel op hun benen. Ze maken vaak geen oogcontact of laten hun schouders zakken. Deze houding straalt af op anderen. Het zegt de omgeving om geen rekening te houden met het onzekere kind.”
“Lichaamstaal is een belangrijk onderdeel van zelfvertrouwen”
“Daarom is het belangrijk dat we kinderen om een zelfzekere houding aan te nemen. Om er te staan. Als ze dat doen, volgt hun denken. Het voedt hun zelfvertrouwen. Dat doe je door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Je bent als een boom, voel je de wortels onder je voeten?’. Plots staan ze een stuk steviger, hoor.”
6. Durf als ouder ook af te wachten
“September en januari zijn voor kinderen vaak een lastige periode. De vakantie is voorbij, ze maken een nieuwe start. De omgeving geeft meer druk. Dat is het moment waarop sommige kinderen in hun schelp kruipen.”
Dat wil niet zeggen dat je meteen moet panikeren. Of hulp moet inschakelen. “Soms geef ik het advies aan ouders om even af te wachten. Trek niet meteen aan alle alarmbellen. Het is normaal dat er schommelingen zijn.”
“Bovendien is het aantal prikkels dat een kind moet verwerken in de laatste 10 jaar vervijfvoudigd. Denk maar aan de schermtijd die spectaculair is toegenomen en wat we allemaal verwachten van kinderen.In de kleuterklas krijgen kinderen bijvoorbeeld al vaak te maken met 'moetjes' en 'magjes'. Kinderen moeten van jongs af naar educatieve programma's kijken en 'verantwoorde' spelletjes spelen. Soms moeten ze zelfs huiswerk maken in de vakanties. Veel rapporten bevatten nog steeds een 'gemiddelde' of 'mediaan'. Kinderen moeten dus veel incasseren. Er is ook veel druk vanuit de maatschappij. Erken dit als ouder. Verplicht je kind niet om zich elke seconde goed te voelen. Maar werk aan de basis. Dan zal je kind steviger in zijn schoenen staan.”
7. Laatste gouden tip: schrijf de gevoelens neer
“Het kan helpen om een emotiedagboek bij te houden. “Dat is een stukje reflectie voor het kind. Het leert daar veel uit. Je kan samen de volgende vragen beantwoorden: ‘Wat gaat goed?’, ‘Waarvoor ben ik dankbaar?’, ‘Wat zijn mijn talenten, mijn krachten?’, ‘Wat maakt mij soms verdrietig?’. Kinderen van 11 jaar kunnen dat zelf invullen. Zijn ze jonger, dan raden we aan om het samen met de ouders te doen.”
“Het is enorm belangrijk om te praten over emoties of ze neer te schrijven. Zelf vraag ik elke dag aan mijn kinderen wat hun ‘gelukje’ is geweest. En dat doet wonderen voor de manier waarop zij naar zichzelf en de wereld kijken”, besluit Steven.
Wie is Steven Gielis?
Steven Gielis is lector in de orthopedagogie en de bezieler van ZITDAZO. Dat is een community die kinderen en ouders laat groeien rond thema's als zelfvertrouwen, weerbaarheid, pesten, opvoeding en hoogsensitiviteit. Hij schreef het boek ‘Opvoeden tot zelfvertrouwen’ en was co-auteur van ‘Hoogsensitief opvoeden’.