Kinderen brengen té veel tijd binnen door, en toch laten we hen uren per dag stilzitten in een klaslokaal. In Scandinavië leeft al langer het idee dat het anders kan, maar ook in Vlaanderen wint buiten leren of ‘outdoor education’ aan populariteit. Een Deense onderzoeker geeft tekst en uitleg, en we gaan langs in een echte buitenschool in de Vlaamse Ardennen.
Is buiten leren echt gezonder voor kinderen? Lukt het wel om 'serieuze' leerstof aan te leren in een buitenklas? We gaan op zoek naar antwoorden in Denemarken en bij ons.
Waar komt het fenomeen buitenschool vandaan?
“Buiten leren heeft in Scandinavië altijd bestaan”, zegt de Deense professor Peter Bentsen van de Universiteit van Kopenhagen. Hij bestudeert de invloed van 'outdoor education' op de gezondheid en prestaties van kinderen. “Onderwijs en natuur waren hier altijd met elkaar verbonden, kinderen brengen veel tijd buiten door, maar dat nam de laatste decennia drastisch af.
In 1952 begon een vrouw uit het stadje Holte de 'wandering kindergarten', een kleuterschool die elke dag het bos introk. Zij inspireerde velen om buiten les te geven, in de omgeving van de school.”
Is het gezonder om buiten te leren?
Bentsen: “We onderzochten de effecten van buiten leren een jaar lang in 20 scholen. Het ene jaar kregen kinderen regelmatig buiten les. Het andere jaar niet. De resultaten tonen duidelijk dat buiten leren een positieve invloed heeft op lezen, motivatie, zelfbeeld, sociale relaties en fysieke activiteit van kinderen.”
In het klaslokaal zie je tijdens een schooldag altijd een daling in de motivatie. In buitenklassen is die daling er niet!
Straf! Maar wat is volgens jou het opvallendste voordeel van buiten leren?
Bentsen: “Het feit dat kinderen vaker lezen en zaken beter begrijpen, bezorgt hen een bredere algemene kennis. Maar de grootste winnaar is de schoolmotivatie: in het klaslokaal zie je tijdens een schooldag altijd een daling in de motivatie. In buitenklassen is die daling er niet! Scholieren blijven in de buitenlucht – of het nu de natuur of de stad is – veel alerter.”
Scoren kinderen in een buitenschool hogere punten?
Bentsen: “Dat niet. Maar de studieresultaten dalen zeker ook niet. Wist je trouwens dat kinderen die regelmatig buiten les krijgen, veel beter slapen? Ze voelen zich fysiek, mentaal én sociaal fitter. Dat is een spectaculair resultaat voor een relatief eenvoudige en goedkope ingreep in ons onderwijssysteem. Zeker in tijden waar mentale gezondheidsproblemen bij jongeren soms alarmerend hoog zijn.”
Zijn ‘schermpjes’ dan taboe bij het buiten leren?
Bentsen: “Integendeel. Nieuwe technologie zorgt er net voor dat we boekenkennis mee naar buiten kunnen nemen. We zitten niet langer gekluisterd aan het schoolbord aan de klasmuur.”
Op bezoek in een Vlaamse buitenschool
Zou een Vlaamse buitenschool deze Deense inzichten bevestigen? We trekken naar de groene speelplaats van buitenschool De Bergop in Tiegem. Op een groot grasveld omzoomd met bomen en struiken, duikt het 2de leerjaar in een les meetkunde. Kinderen lijken te rennen en te spelen, maar in realiteit werken ze druk samen om takjes en twijgen in geometrische vormen te leggen.
Juf Ella Martens: “We wisselen leertijd in ons klaslokaal af met buitenlessen. Als leerkracht bedenken we alternatieve werkvormen om de klas zoveel mogelijk mee naar buiten te nemen. Het is een totaal andere manier van werken: niet met 'vingertje opsteken' en het juiste antwoord geven. Bij buitenlessen is de hele klas actief betrokken, ze moeten vaak rennen en goed samenwerken om antwoorden te zoeken. Ik zie alleen maar positieve effecten, ook voor mezelf. De buitenmomenten zorgen voor meer rust in de klas en een frisser hoofd bij de kinderen én bij mij.”
Zijn kinderen niet héél erg afgeleid als ze buiten les krijgen?
Juf Ella: “Integendeel. Kinderen die het binnen moeilijk hebben om stil te zitten, rennen met plezier de hele speelplaats over om een doel te bereiken. In een klaslokaal zou ik hen regelmatig moeten berispen om hun beweeglijkheid. Buiten beleven ze gewoon plezier aan leren. Mijn band met de klas is een stuk hechter.”
Hoe kan een klassieke school een buitenschool worden?
Schooldirecteur van De Bergop, An Dubuquoy: “Toen studenten hier een eindwerk maakten over 'outdoor education', waren we erg geïnspireerd. We beslisten om de technieken 1 schooljaar te testen. Met succes, want het jaar daarna werden we officieel een buitenschool. Het hele team stond achter het idee, en dat was een belangrijke voorwaarde om te slagen in ons opzet.”
Fotografie: Raisa Vandamme