Na een stressvolle dag op het werk, bij een gebroken hart, voor een moeilijk examen of bij het overlijden van een dierbare. Zowat iedereen heeft op een emotioneel lastig moment al eens troost gezocht in een zoute knabbel of een zoete zonde. Maar wanneer wordt emo-eten problematisch?
Niet vreemd dat eten helpt om moeilijke momenten te doorspartelen. Weet je nog hoe je als kind getroost werd met iets lekkers? Een snoepje of ijsje deed een pijntje vergeten. Het troostende effect wordt ons aangeleerd.
Geen controle
Trees Peersman, diëtiste gespecialiseerd in emo-eten, ziet mensen vluchten in eten. “Bepaalde voedingsmiddelen veroorzaken euforie of zelfs een kort dopamineshot. Je krijgt een goed gevoel. Geen probleem zolang het niet te vaak gebeurt. Maar als het herhaaldelijk voorkomt en als je geen controle meer hebt over wat je eet, gaat het verkeerd”, weet ze.
Een appel of slaatje omarmt je niet op dezelfde troostende manier als snoep. Is emo-eten ongezond eten? “Een emo-eter gaat vooral voor zoet of zout, suiker- en vetrijke dingen. Sommige mensen denken dat ze iets ‘gezonds’ kiezen: rijstwafels of druiven bijvoorbeeld. Maar in volle emotie 2 kilo druiven naar binnen werken, is niet per se beter. Het gaat niet om wát je eet, wel om wáárom je het eet. Een pak rijstkoeken opsmikkelen is ook een vlucht.”
Reptielenbrein neemt over bij emo-eten
“Je hebt verschillende soorten breinen: het rationele, het emotionele en het reptielenbrein. Bij mensen die gevoelig(er) zijn en een rijker emotioneel leven hebben, wordt het emotionele brein makkelijk overprikkeld. Dan wordt het reptielenbrein – het oerinstinct – geactiveerd en treed je in een vluchtmodus. Het gaat niet meer: je moet eten”, legt Trees uit.
“Mensen zeggen: ‘bijt op je tanden’ of ‘eet dat gewoon niet’. Maar het is geen kwestie van karakter tonen. Op het moment dat het te veel wordt, neemt het reptielenbrein over. Op scans zie je dat trouwens: het rationele deel van de hersenen is niet actief.”
“Het reptielenbrein is sterk, als een beest dat overneemt. Het is moeilijk om het gevecht te winnen. Nadien, als de ratio weer actief is, komen de schuldgevoelens boven.”
Triggers opsporen
Emo-eten zorgt even voor geluk, maar op lange termijn heeft het negatieve gevolgen. “Die beperken zich niet tot gewichtsproblemen”, verzekert Trees. “Slaap- en spijsverteringsproblemen, een gebrek aan energie, weinig zelfvertrouwen, schaamte ... gevolgen die je uiterlijk niet ziet, maar die doorwegen.”
Is het iets sporadisch, dan kan je het zelf aanpakken. Is het een diepgeworteld probleem, dan los je dat niet in 1-2-3 op. “Meestal heb je professionele hulp nodig om te graven naar de onderliggende triggers. Zolang je geen inzicht ontwikkelt in het probleem, bots je altijd op een muur en herval je in hetzelfde slechte patroon.”
“De negatieve gevolgen? Niet enkel gewichtsproblemen, maar ook slaap- en spijsverteringsproblemen, een gebrek aan energie, weinig zelfvertrouwen, schaamte …”
Drang om te emo-eten? Zoek afleiding
Een standaard stappenplan bestaat niet. “De oorzaak is voor iedereen anders. Vaak is er meer dan 1 trigger. En je moet ze allemaal ontleden. Ik breng eerst de negatieve gevolgen in kaart. Welke effecten belemmeren je? Dan pols ik naar het gevoel dat je ervaart als je eet. Rust? Euforie? Beloning? Met andere woorden, wat is je behoefte? Ten slotte zoeken we naar een andere manier om dat te bereiken, zónder te eten.”
“In de praktijk laat ik mensen gebruik maken van een ‘food-and-moodboekje’. Het helpt om aan de slag te gaan met je gevoelens. Voel je de drang om te emo-eten, dan is het belangrijk om afleiding te zoeken en een alternatief te bedenken voor eten”, zegt Trees.
Met vallen en opstaan
Emo-eten aanpakken is een proces van lange adem, benadrukt ze. “Ik start met een pakket van 6 consultaties, maar het is moeilijk om er een termijn op te plakken. Sommigen kunnen na een paar weken verder, bij anderen kan het maanden tot een jaar duren.”
“Het is een verhaal van vallen en opstaan. Net omdat het een onbewust proces is, kan je het niet zomaar uitschakelen. Mensen die hervallen hebben het gevoel dat al het werk voor niks was. Niet waar. Hervalmomenten zijn leermomenten. Je kan de draad sneller oppikken. De inzichten die je verworven hebt, zijn niet weg.”
“Mensen die hervallen denken dat al het werk voor niks was. Niet waar. Hervalmomenten zijn leermomenten.”
Emo-eter Anja: “Lange tijd ontkend”
Sinds haar jeugd kampt Anja (48) met emo-eten. “De kleinste tegenslag en ik greep naar iets zoets. Mijn grootste triggers? Het overlijden van mijn vader. Ook werkstress en ‘lastige’ tieners thuis deden me eten.”
Anja besefte dat eten een vlucht was. “Maar ik heb het lang ontkend. Het gaf voldoening en ik had geen medische problemen.” Tot ze 117 kilo woog en het risico liep op diabetes.
Ze gooide het roer om. “Ik bande alle zoetigheid uit de kasten. Als ik de drang voel om te snoepen, zoek ik afleiding. Vroeger at ik tijdens een pauze een reep chocolade, nu loop ik een blokje om. En ik compenseer mijn zin in snacks met sport: 3 keer per week fitness ik.”
“Post-its met boodschappen uithangen, helpt ook. Zoals Trees’ quote ‘Wat zou je NU kunnen doen, in plaats van te eten, om dat vervelende gevoel kwijt te raken?’. Het lijkt onnozel in de ogen van anderen, maar ik maak er de klik door.”