Hoe staat het met de gezondheid van vrouwen en meisjes in België? Gegevens bestaan vaak niet of zijn moeilijk te vinden. De reden? Onderzoek is meestal gebaseerd op het mannenlichaam en wetenschappers gaan er te makkelijk van uit dat de resultaten ook gelden voor vrouwen. Voor het eerst is er een rapport dat de gezondheid van vrouwen en meisjes in ons land in kaart brengt.
Sciensano (het federale onderzoekscentrum voor de volksgezondheid) publiceerde het rapport. Laura Van den Borre werkte mee aan die studie. “Het goede nieuws is dat de gezondheid van vrouwen in België goed tot zeer goed is. Maar er is ook veel dat beter kan.”
1. Wat zijn de opvallendste resultaten van het onderzoek rond gender en gezondheid?
“Verschillen zijn al op jonge leeftijd zichtbaar. Bij 15-jarigen zien we grote verschillen tussen jongens en meisjes qua slaapkwaliteit, angstgevoelens, zelfmoordgedachten. Tijdens hun verdere leven worden die verschillen nog groter.”
“Het is frustrerend dat aandoeningen die specifiek bij vrouwen voorkomen, zoals endometriose en PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom, waarbij blaasjes op de eierstokken zitten), grote blinde vlekken blijven.”
“Als het gaat over endometriose of PCOS bijvoorbeeld, kunnen we vrouwen vaak helpen door symptomen te bestrijden, maar we hebben geen zicht op wie getroffen wordt, hoe vrouwen behandelingen beleven, welke methodes het meest efficiënt zijn … Die informatie is te versnipperd of niet beschikbaar.”
Er zijn weinig gegevens die zicht geven op de algemene situatie rond endometriose in België
2. Van waar zo ‘laat’ de interesse voor gender en gezondheid (en het rapport)?
“Het thema stond al lang op ons lijstje, maar we hadden nood aan extra onderzoekers. Sciensano wil diepgaand onderzoek doen en belangrijke gezondheidskwesties voor vrouwen, voor de volksgezondheid in het algemeen en de impact op de individuele levenskwaliteit bestuderen.”
“Met dit rapport willen we een fundament leggen, zodat we na een aantal jaar hetzelfde onderzoek kunnen herhalen en veranderingen kunnen vaststellen. We willen ook andere onderzoekers inspireren om op onze conclusies verder te werken of om een maatschappelijke discussie op gang te brengen.”
3. Er is nog meer genderspecifiek onderzoek nodig. Doet Sciensano dat zelf of zetten jullie anderen aan?
“We doen beide. Om de juiste oplossingen te kunnen geven, moet je een probleem grondig kunnen bestuderen. Je wil zo weinig mogelijk grijze zone laten. Dat is soms niet mogelijk, en dan is er meer onderzoek nodig.”
“Het is duidelijk een probleem: over een aantal gezondheidsproblemen van vrouwen bestaan er weinig of geen gegevens. Dat is het geval voor endometriose. Er zijn weinig gegevens die zicht geven op de algemene situatie in België. We proberen dat deels op te lossen door een vraag over endometriose op te nemen in onze gezondheidsenquêtes.”
4. Vrouwen hebben meer contact met gezondheidsmedewerkers dan mannen, zo blijkt. Vanwaar toch het gebrek aan gegevens?
“Er zijn meerdere verklaringen. De eerste is historisch. Lange tijd was er nauwelijks of geen onderzoek naar vrouwspecifieke problemen, of werden weinig of geen vrouwen betrokken in onderzoek naar ‘algemene’ aandoeningen. We moeten een jarenlange achterstand inhalen.”
“Daarnaast nemen vooral mannelijke vrijwilligers deel aan medische studies of testfases van medicijnen. Als je deelnemers zoekt voor een onderzoek, en er melden zich 20 mannen aan en slechts één vrouw, denk je snel: ‘daar zullen we het maar mee doen’.”
“Er is nood aan regels die farmaceutische bedrijven verantwoordelijk stellen voor het gebruik van een diverse groep van proefpersonen. Dat gaat trouwens verder dan enkel voldoende mannen én vrouwen zoeken. De testgroep moet op alle vlakken divers zijn.”
5. Is er een rol voor vrouwen zelf in het proces naar meer gegevens over gender en gezondheid?
“Absoluut. Als vrouwen het gevoel hebben dat ze niet gehoord worden, moeten ze erover praten met hun zorgverleners. Het kan moeilijk zijn om die confrontatie aan te gaan als je ziek bent of een probleem hebt, maar het is cruciaal om je te laten horen. Weet dat er aanspreekpunten zijn in ziekenhuizen en huisartsenpraktijken waar je terechtkan.”
Lange tijd was er nauwelijks of geen onderzoek naar vrouwspecifieke problemen, of werden weinig of geen vrouwen betrokken in onderzoek
Aandoeningen missen
Rebelle vroeg op hun sociale media of vrouwen ervaring hadden met niet serieus genomen te worden door zorgverleners.
“Veel vrouwen worden weggestuurd met de boodschap dat hun symptomen wel te maken zullen hebben met stress. Of een psychisch probleem. Zo werd bij mij jarenlang een neuromusculaire ziekte gemist.”
“Ik had ooit een enorme niercrisis. De huisarts zei me dat ik wellicht last had van mijn maandstonden, terwijl ik die toen niet had.”
“Zo’n 15 jaar lang kreeg ik te horen dat mijn symptomen te wijten waren aan stress of mijn voedingspatroon. Het bleek de ziekte van Lyme te zijn.”
“Als vrouw met overgewicht word ik op 2 vlakken niet geloofd: als vrouw (‘het zal de stress zijn’) als persoon met overgewicht (‘je moet gewoon vermageren’).”
“Ik kreeg een ADHD-diagnose op 31-jarige leeftijd. Al mijn symptomen werden tot dan toegeschreven aan angst, vermoedelijk omdat ik een vrouw ben.”
Laura: “Dat is pijnlijk om te horen. Mensen melden symptomen en die worden volledig genegeerd. Als we ons zo focussen op een deel van iemands identiteit, missen we ernstige aandoeningen.”
“Vastgelegde gegevens van verkeerde diagnoses of mensen die aangeven zich niet gehoord te voelen, zijn er niet. Maar in de literatuur vind je wel terug dat dokters bij vrouwen heel snel naar iets geslachtspecifieks kijken, zoals menstruatie. Of stress, wat dan eerder een vooroordeel op basis van gender is. Hopelijk kan ons rapport helpen om het in de toekomst beter te doen!”
Gender en geslacht, wat is het verschil?
Geslacht of sekse is het geheel van biologische eigenschappen. Elke cel in ons lichaam heeft een geslacht. Voor de meerderheid is dat mannelijk of vrouwelijk. Een kleine groep is intersekse (met mannelijke én vrouwelijke kenmerken).
Gender heeft te maken met gedrag, identiteit, gevoelens, die in een bepaalde tijd of op een bepaalde plek gelinkt worden aan mannelijkheid of vrouwelijkheid. Gender wordt bepaald door een samenleving, dus er zit veel meer variatie in.