Lina (21) liep een jeugdtrauma op. Ze werd geboren in het conservatieve zuiden van Afghanistan, maar vluchtte als 12-jarige met haar gezin voor een gewelddadige burgeroorlog. De tocht was zwaar en ook in België maakte ze traumatiserende gebeurtenissen mee. En een jeugdtrauma kan een jong leven sterk beïnvloeden, weet trauma-expert Benji Jame.
Nachtmerrie van 4 maanden
“We zijn gevlucht omdat de terroristische organisatie Taliban de macht overnam in onze regio”, legt Lina uit. “Zij behandelen vrouwen, en zeker jonge meisjes, heel slecht. Mijn moeder wilde ons beschermen.”
Het gezin vertrok in het midden van de nacht. “We lieten alles achter en namen alleen onze slippers en hoofddoeken mee”, herinnert ze zich. Daarna volgde een lange tocht naar Europa.
“We reisden te voet en per boot, we zaten verstopt in vrachtwagens en containers. We leefden in constante angst en onzekerheid. Het was een nachtmerrie die 4 maanden duurde.”
“Vluchtelingenkinderen worden op jonge leeftijd blootgesteld aan geweld, verlies en een gebrek aan stabiliteit”
Meervoudig trauma
Trauma-expert Benji werkt bij Solentra, een expertisecentrum in de behandeling van oorlogstrauma en psychische zorg voor mensen met een vluchtelingenachtergrond. Het centrum ontwikkelde recent een tool die hulpverleners kan helpen bij de preventie en aanpak van ontwikkelingstrauma’s bij kinderen en jongeren. Hij weet dat veel vluchtelingenkinderen te maken krijgen met een opeenvolging van traumatische gebeurtenissen.
“Vluchtelingenkinderen groeien vaak op in een omgeving vol dreiging en onzekerheid. Ze worden op jonge leeftijd blootgesteld aan geweld, verlies en een gebrek aan stabiliteit.”
“Niet alleen de situatie in hun thuisland is onveilig, ook de vlucht zelf en de tijd na de aankomst in een nieuw land brengen vaak nieuwe gevaren met zich mee. Daardoor kunnen ze een meervoudig trauma oplopen, waarbij niet alleen de vluchtervaring, maar ook de periode erna diepe sporen nalaat.”
Mentale en fysieke gevolgen van een trauma
“De langdurige onzekerheid kan een blijvende impact hebben op hun psychische en fysieke welzijn”, gaat Benji verder. “Kinderen die langdurig in stressvolle situaties leven, ontwikkelen vaak chronische spanningsklachten zoals hoofdpijn, spijsverteringsproblemen en een verstoord slaapritme.”
“Hun zenuwstelsel blijft in een staat van paraatheid, waardoor ze moeilijk tot rust kunnen komen. Daardoor lopen ze ook een hoger risico op slaapproblemen of angststoornissen.”
Misbruik in opvangcentrum
In België kwam Lina’s gezin terecht in een opvangcentrum. “We woonden op 3 verschillende plaatsen en deelden een kleine kamer met ons hele gezin.” Daar werd Lina meermaals het slachtoffer van seksueel misbruik.
Benji wijst op het risico op misbruik en uitbuiting. “Kinderen in opvangplaatsen voor vluchtelingen zijn extra kwetsbaar omdat ze vaak geen stabiel sociaal vangnet hebben. Opvangcentra kunnen niet de structurele bescherming en het toezicht bieden die opgroeiende kinderen nodig hebben.”
Invloed van trauma op zelf- en wereldbeeld
Hij benadrukt dat trauma’s, zoals seksueel misbruik of geweld, een grote invloed hebben op de manier waarop de kinderen zichzelf en de wereld zien. “Een gebrek aan controle over hun leven kan leiden tot een gevoel van machteloosheid en wantrouwen.”
“Kinderen kunnen zich terugtrekken of juist impulsief en agressief gedrag vertonen. Ze kunnen moeite hebben om langdurige relaties op te bouwen en kampen vaak met faalangst.”
“Kinderen kunnen zich terugtrekken of agressief gedrag vertonen. Ze kunnen moeite hebben om langdurige relaties op te bouwen en kampen vaak met faalangst”
Familie wijst af
Het melden van misbruik of geweld is voor veel slachtoffers moeilijk, maar toch besloot Lina om eerlijk te zijn. “Ik heb het misbruik aangeklaagd, maar er gebeurde niets. Integendeel, ik kreeg de stempel van een meisje met mentale problemen.”
In haar cultuur worden vrouwen die het slachtoffer zijn van verkrachting helaas ook gezien als een schande voor de familie. “Mijn moeder keerde zich tegen mij. Ze vindt dat ik onze familie heb beschaamd. Mijn familie wil niets meer met mij te maken hebben.”
Nieuw trauma door stigma in plaats van steun
De reactie van de omgeving op een trauma is cruciaal, zegt Benji. “Soms wordt een slachtoffer van misbruik gestigmatiseerd in plaats van gesteund. Die onrechtvaardigheid kan een hertraumatiserend effect hebben, waardoor een dubbel trauma ontstaat. Sociale afwijzing is een extra laag van een trauma die moeilijk te overwinnen is.”
“Het grootste verschil in hoe iemand met trauma omgaat, zit in de steun die die persoon krijgt. Zonder de juiste ondersteuning kan een trauma leiden tot een blijvend gevoel van onveiligheid en wantrouwen”, voegt hij toe.
“Kinderen die op begrip en begeleiding kunnen rekenen, hebben meer kans om hun trauma een plaats te geven. Zonder die steun blijven ze vaak vastzitten in een patroon van angst en onzekerheid.”
“Zonder mijn omgeving was ik nooit geraakt waar ik vandaag sta”
Werken aan betere toekomst
De reactie van haar familie op het misbruik was inderdaad erg traumatisch voor Lina. “Het was nooit mijn bedoeling om mijn familie te beschamen”, benadrukt ze. “Ik wilde alleen dat de dader gestraft werd en vooral voorkomen dat andere meisjes hetzelfde meemaken als ik. Als ik had geweten waartoe het zou leiden, had ik gezwegen.”
Door aanhoudende conflicten met haar moeder kon Lina niet meer thuis blijven wonen. Sinds haar 16de woont ze alleen in een begeleid zelfstandig wonenproject. Ondanks de grote tegenslagen en trauma’s werkt ze hard aan een betere toekomst.
“Ik loop overdag stage, volg ’s avonds les en werk halftijds om te sparen. Binnenkort behaal ik mijn diploma en ik kreeg al een vaste job aangeboden op mijn stageplaats.”
Hulp van psycholoog en netwerk
Met de hulp van een psycholoog probeert ze haar trauma te verwerken, maar dat lukt niet altijd even goed. “Ik vind het moeilijk om over mijn verleden te praten”, knikt Lina. “Lange tijd wist zelfs niemand dat ik alleen woon. Stilaan probeer ik wel mensen in vertrouwen te nemen, zoals mijn leerkrachten en stagebegeleider.”
Benji benadrukt dat een ondersteunend netwerk een cruciale rol speelt in herstel. “Elke positieve ervaring helpt. Begrip en steun kunnen je zelfbeeld herstellen en een nieuwe toekomst mogelijk maken.”
Lina is heel dankbaar voor de steun die ze krijgt van haar omgeving. “Zonder hen was ik nooit geraakt waar ik vandaag sta.”
“Ik wil jonge vrouwen laten zien dat je voor jezelf kan kiezen, zonder je cultuur te verliezen”
Inspiratie
Benji onderstreept dat ook veerkracht heel belangrijk is. “Ondanks alles wat iemand heeft meegemaakt, is er altijd ruimte voor groei. Met de juiste steun en kansen kunnen slachtoffers van jeugdtrauma opnieuw een gevoel van controle over hun leven krijgen en vooruitkijken naar de toekomst.”
Lina wil met haar verhaal andere meisjes inspireren. “Ik wil jonge vrouwen laten zien dat je voor jezelf kan kiezen, zonder je cultuur te verliezen. We moeten sterk zijn. Ondanks alles blijf ik vechten voor mezelf.”