Verslaving: de ene kan niet zonder een sigaret, de andere is verknocht aan gamen. Maar wat als je je verliest in ander buitensporig gedrag? Ongecontroleerd poetsen, zoals Iris.
Bewijzen hoe perfect ik ben
Het leven van Iris (32) staat al 11 jaar in het teken van schoonmaken: op het hoogtepunt van haar obsessie poetste ze 12 tot 15 uur per dag. Omdat ze niet werkt, zette ze geen rem op het aantal uren. Sinds ze psychologische hulp krijgt, is dat nog ‘maar’ 8 uur.
“Mijn mama is ziek sinds mijn 7de, dus mijn broer en ik hielpen mee in het huishouden. Toen ik op mijn 21ste alleen ging wonen, begon ik zelf ook extreem te poetsen. Om te bewijzen hoe netjes en perfect ik ben.”
Handen en voeten in bleekwater
“Ik haalde elke dag een fles Dettol en bleekwater. Ik poetste er niet alleen mee. Als ik klaar was, ging ik er met mijn handen en voeten in zitten. Tot ik uiteindelijk brandwonden kreeg en ik onmiddellijk moest stoppen, wat niet makkelijk was.”
“Ik ging naar een psycholoog, maar als je volledig vasthangt aan iets, wil je dat per se in stand houden. En dus ging ik bij vrienden poetsen.”
“In de psychiatrie mocht ik zelfs geen kopje meer afruimen”
Therapie helpt, maar geneest niet
“Vorig jaar zei mijn lichaam ‘stop’. Ik werd een maand opgenomen in de psychiatrie. Daar waren ze streng. Ik mocht zelfs geen kopje meer afruimen.”
De therapie hielp, maar genas Iris niet. “Ik krijg nog altijd psychologische hulp en mijn man en mijn ouders houden mij in de gaten. Toen ik met een restje Dettol nog eens een keukenkast had gepoetst, was mijn man echt boos. Hij steunt mij onvoorwaardelijk, maar blijft het moeilijk hebben met mijn gewoonte.”
Geen voldoening meer
“Ik leerde ermee leven. Het is een deel van wie ik ben. In het begin haalde ik voldoening uit het schoonmaken, het was een manier om te vergeten. Dat gevoel is nu weg.”
“Vroeger stond ik op om 5 uur om te kuisen, nu pas om 7 uur. Vroeger poetste ik tot ik ging slapen, nu probeer ik om 18 uur te stoppen.”
Afleiding zoeken
“Ik ben best gelukkig, maar geef toe dat andere zaken moeten wijken. Als een vriendin vraagt om te gaan shoppen of iets leuks te doen, ga ik daar vaak niet op in. Omdat ik nog zoveel in orde wil brengen thuis.”
“Toch probeer ik elke dag in te gaan tegen de poetsdrang. Ik zoek afleiding. Zo help ik een vriendin die bezig is met verzorging en make-up. En onlangs ging ik ontspannen in een bed and breakfast in Nederland.”
Verslavingsexpert Paul Van Deun:
“Niet te stoppen impulsen”
“Ik gebruik de term verslaving niet te vaak. Ik verbind die bijvoorbeeld ook liever niet met roken. Het is een zeer zwaarwichtig woord, waardoor mensen die er last van hebben er ook veel minder over zullen praten. Bij verslaving denken we te vaak aan iemand die ‘in de goot’ ligt”, zegt Paul Van Deun, psycholoog en auteur van ‘Het gekaapte brein’.
“Een poetsverslaving is strikt gezien geen verslaving. Mensen die dwangmatig poetsen, hebben smetvrees. Dat is een obsessief compulsieve stoornis.”
“Een verslaving, aan drugs of alcohol bijvoorbeeld, verhoogt het niveau van dopamine (stof die een verlangen opwekt) in je hersenen. Een compulsieve stoornis daarentegen werkt in op de prefrontale cortex (het deel vooraan in de hersenen). Daardoor kan je impulsen niet stoppen en je niet aanpassen aan de realiteit. Iemand die blijft poetsen, zíét niet meer dat het al lang proper is.”
“Het zijn problemen die misschien nog vaker in stilte leven. Waarover weinig openheid is. Maar het is nuttig om erover te praten. Het gaat niet over een foute keuze of een gebrek aan wilskracht of intelligentie. En vergeet niet: mensen met zo’n stoornis lijden. En raken soms geïsoleerd. Handvaten geven en uitleggen wat het is, kan ertoe bijdragen dat ze het accepteren als een stoornis en hulp inroepen.”