Eten, drinken en slapen: als je wil (over)leven, kan je niet zonder. Maar ook fysiek contact en de nabijheid van anderen zijn levensnoodzakelijk. “Een knuffel vermindert pijn en stress”, zegt professor Steven Laureys. Een gesprek met de neuroloog over het belang van fysieke verbinding.
Mensen zijn sociale dieren
“Een gebrek aan aanraking veroorzaakt stress en slapeloosheid. Je komt snel terecht in een vicieuze cirkel. We voelen ons simpelweg minder goed zonder lichamelijk contact”, zegt professor Steven Laureys, neuroloog in het universitair ziekenhuis van Luik en auteur van ‘Ons briljante brein’.
“De mens is een sociaal dier en het groepsleven is altijd essentieel geweest in onze evolutie. Zet ons alleen en we voelen dat aan als een straf. De coronapandemie maakte dat heel duidelijk. Denk maar aan grootouders die doodongelukkig waren, omdat ze hun kleinkinderen niet meer konden vastpakken.”
Knuffel = natuurlijke medicijnendoos
Hoe komt het dat we dat lichamelijk contact nodig hebben om gezond te blijven? Tijdens het knuffelen worden verschillende processen in gang gezet. “Dat is heel complex, je kan het niet herleiden tot 1 stofje dat begint te werken. Vergelijk het met het effect van liefde. Daarvoor is ook niet 1 hormoon verantwoordelijk”, legt Laureys uit.
En het gaat niet alleen om die huidprikkel, maar ook om bijvoorbeeld de temperatuur van de huid, of om wie de aanraking geeft. De effecten daarvan kunnen we perfect meten in onze hersenen, waarin bepaalde gebieden oplichten bij huidcontact.”
“De verzameling van neurotransmitters die in werking treedt, kan je zien als een natuurlijke medicijnendoos. Stel, mama of papa geven een kusje op de knie waarop hun kindje is gevallen. Dan zal dat de pijn écht verzachten. Omdat de gelukshormonen oxytocine en serotonine vrijkomen, en het stresshormoon cortisol afneemt. Het gevolg: je voelt minder pijn.”
Wat zijn neurotransmitters?
Neurotransmitters zijn signaalstoffen in de hersenen: ze zorgen voor communicatie tussen de zenuwcellen (neuronen). Die zenuwcellen zitten niet vast aan elkaar, er is een kleine opening tussen. Neurotransmitters geven signalen door tussen de zenuwcellen, of tussen zenuwcellen en spiercellen.
Neurotransmitters zijn niet alleen belangrijk voor de communicatie binnen ons zenuwstelsel. Ze spelen ook een rol bij onze motoriek, immuniteit, uitdrukking van gevoelens, focus, concentratie én ... pijnbeleving.
Werkt een bepaalde neurotransmitter niet goed? Dan merk je dat bijvoorbeeld aan angstgevoelens, hogere prikkelbaarheid, verminderde plezierbeleving, veranderde pijnwaarneming, ongeremde of net gebrek aan eetlust, trage stofwisseling, onvoldoende controle over emoties, vermoeidheid ...
Beter presteren door aanraking
“Bij mensen met hiv hebben aanrakingen zelfs een invloed op het niveau van het immuunsysteem. Aids was lange tijd een taboeziekte, waardoor mensen die besmet waren met hiv geïsoleerd raakten. Maar studies tonen aan dat hun symptomen net verergeren als zij geen menselijk contact hebben.”
“Hoe dat precies werkt, weten we nog niet. Maar de cellen van het immuunsysteem worden effectief gestimuleerd als je knuffels krijgt. Hetzelfde geldt bij kankerpatiënten. En uit onderzoek blijkt dat (letterlijk) een schouderklopje geven voor iemand een taak uitvoert, ervoor zorgt dat die persoon beter zal presteren.”
“Symptomen bij mensen met aids verergerden, als zij geen menselijk contact hadden”
Knuffel eens een hond
Ook alleenstaanden hebben nood aan een knuffel, maar dat is niet zo vanzelfsprekend als er niemand in de buurt is. “Daarom hebben zij baat bij een huisdier”, zegt Laureys. “Als je een hond of een kat knuffelt, heb je ook fysiek contact. Het effect is hetzelfde als bij een aanraking van een mens.”
“Huidhonger, de sterke behoefte aan lichamelijk contact, is geen hol begrip. Integendeel, ik denk dat het ondergewaardeerd wordt. De grote uitdaging ligt erin om in deze technologische tijden niet alleen te mikken op virtuele realiteit en artificiële intelligentie, maar ook op datgene wat ons net menselijk maakt. Elkaar eens goed vastpakken. Want geen enkele computer of robot kan een echte knuffel vervangen.”
“Een knuffel met een huisdier heeft hetzelfde effect als een aanraking van een mens”
Huidcontact is onmisbaar …
... bij pijnbestrijding
“Ja, huidcontact kan pijnprikkels onderdrukken. Onder meer omdat het stresshormoon cortisol dan afneemt en de gelukshormonen serotonine en oxytocine vrijkomen. Al werkt dat maar tot op zekere hoogte natuurlijk. De pijn van een gebroken been neem je niet zomaar weg met een aai of knuffel”, nuanceert Laureys.
... om je goed te voelen
“Een goed voorbeeld zijn ouderen met dementie. Het is bewezen dat zij sneller achteruit gaan, als zij geen of te weinig menselijk contact hebben. Maar ook jonge, gezonde mensen hebben nood aan lichamelijk contact om zich goed te voelen.
Als niemand anders je kan aanraken, doe het dan bij jezelf. Smeer je in met bodylotion of geef jezelf een hoofdmassage. Want die aanrakingen zijn een even grote behoefte als eten en drinken”, benadrukt Laureys.
... bij baby’s
Een te vroeg geboren baby die op de borst van zijn ouders ligt op de afdeling neonatologie is een bekend beeld. “Kangoeroeën (huid-op-huidcontact) met een baby werkt positief voor ouder én kind. Dat contact gaat verder dan alleen de huidaanraking. Ook de geur en het geluid van mama of papa zorgen voor rust en verbinding”, weet Laureys.
“Kangoeroeën met een baby werkt positief voor ouder én kind”