Je wordt ziek, maar valt niet zonder inkomen. In het ziekenhuis betaalt je ziekenfonds 90 % van de kosten. Het lijkt normaal. Toch zitten er gaten in onze sociale zekerheid. Een benefiet organiseren om je dokterskosten te betalen? Nee, dat is niet normaal.
Empathie en solidariteit
14 jaar geleden sloten 3 radiopresentatoren zich een week lang op in een glazen huis. Luisteraars kwamen in warme sjaals plaatjes aanvragen. Hun centen gingen naar de strijd tegen landmijnen. Het succes was ongezien. De eindstand: bijna 3 miljoen euro. Bij de meest recente Warmste Week brachten we samen 17,5 miljoen euro in het laatje. Een vloedgolf aan solidariteit.
Of is het empathie? In zijn boekje ‘Het empathisch teveel’ maakt filosoof Ignaas Devisch het onderscheid tussen empathie en solidariteit. Empathie is: je inleven. Omdat we kunnen meevoelen met de slachtoffers van landmijnen, werd die 1ste Music for Life zo’n succes.
Empathie is heel mooi. Toch hebben we naast empathie ook solidariteit nodig. Solidariteit is geven naar eigen vermogen en terugkrijgen wanneer je het nodig hebt. Je hoeft de mensen die geholpen worden niet eens te kennen. Want de dag dat jij hulp nodig hebt, is diezelfde solidariteit er voor jou.
Sociale zekerheid: solidariteit op grote schaal
Terwijl we opkijken van de miljoenen die tijdens De Warmste Week worden opgehaald, vinden we die andere solidariteit in onze samenleving doodnormaal. In dit land worden we beschermd door de sociale zekerheid. Solidariteit op grote schaal. We dragen er allemaal aan bij, via een belasting op onze inkomsten, en krijgen ervan terug wanneer we het nodig hebben.
1,8 miljoen Belgen krijgen een pensioen na een lange loopbaan. Mensen zonder werk, zieken, pas bevallen moeders ... allemaal krijgen ze hulp. Jawel, 11 miljoen Belgen gaan naar de dokter, grotendeels betaald met solidariteit.
Die solidariteit ontstond beetje bij beetje. 150 jaar geleden richtten werkmensen de 1ste mutualiteiten en hulpkassen op. Met algemene stakingen eisten en kregen ze betere bescherming. Na WO II werd al die solidariteit wettelijk vastgelegd. In 2020 viert de federale sociale zekerheid haar 75ste verjaardag.
“In ons land worden we beschermd door de sociale zekerheid. Solidariteit op grote schaal.”
De valkuilen van crowdfunding
Toch vallen er nog mensen uit de boot. Het vangnet vangt niet iedereen op. Zo worden sommige medische kosten niet of onvoldoende terugbetaald, of zijn ze gewoon onbetaalbaar als je weinig spaargeld hebt.
Heidi den Hollander (52) leeft al haar hele leven in armoede en is nu in behandeling voor kanker. Zij moest vrienden en familie om giften vragen. (1) Dat probeerde ook Natalie Verrie (29), maar corona stak daar een stokje voor. Door de lockdown kwam haar actie niet van de grond. (2)
Kan je je een toekomst voorstellen waarin we altijd een beroep moeten doen op crowdfunding (geld inzamelen via het internet)? Een benefietactie voor elke kankerpatiënt? Wie veel vrienden heeft, geraakt misschien aan de centen, maar niet iedereen zal succes oogsten. En wat als jouw geneesmiddel of behandeling ettelijke miljoenen kost?
De gaten in ons vangnet maken duidelijk waarom we niet alleen op empathie kunnen teren, maar vooral meer solidariteit nodig hebben.
Gaten in het sociaal vangnet
Pascal Debruyne kent de gaten in ons vangnet. Hij stond mee aan de wieg van het ‘Gents solidariteitsfonds voor moeilijke tijden’. In volle lockdown bereidde die organisatie maaltijden, verdeelde ze winkelbonnen en deelde ze basispakketten uit. “Plots schoven er dubbel zoveel mensen aan voor hulp”, vertelt Pascal.
“Mensen zonder huis, interimmers zonder inkomen, gezinnen zonder computer voor schoolwerk. Daarom gingen verschillende verenigingen samenwerken en richtten we het solidariteitsfonds op.”
De Gentenaars toonden zich van hun meest empathische kant en schonken intussen al 140 000 euro. Gedreven vrijwilligers gingen aan de slag en blijven bezig.
“We moeten verder gaan dan liefdadigheid”
Verder gaan dan liefdadigheid
Wie zijn deze mensen zonder sociale zekerheid? “In onze steden leven duizenden mensen in de schaduw”, weet Pascal. “Velen zijn migranten zonder geldig verblijfsstatuut. Ze komen nipt rond met een combinatie van formeel en informeel werk. Hun huur krijgen ze maar net betaald. Deze mensen grijpen naast een leefloon of het recht op gezondheidszorg.”
Valt hun werk weg, dan ook hun laatste vangnet. Dat is waarom het solidariteitsfonds basisvoorzieningen aanbiedt. “Mensen kunnen uit de miserie geraken, maar dan mogen ze geen honger lijden.” De volgende stap is administratieve hulp, bijvoorbeeld om een leefloon, verblijfsstatuut of vrijwillige terugkeer te regelen.
Empathie is de drijvende kracht, maar het doel van dit initiatief is een zo groot mogelijke solidariteit. Het fonds ijvert nu voor meer structurele hulp. “We moeten verder gaan dan liefdadigheid”, besluit Pascal.
(1) ‘Ik hoop dat de solidariteit deze crisis overleeft’, Gazet van Antwerpen, 4 april 2020.
(2) ‘Ik hou dit niet lang meer vol’, Het Laatste Nieuws, 19 augustus 2020.