Obesitas (bij kinderen) is een groeiend probleem. Maar het is meer dan te veel wegen of te veel eten. Het is een complexe aandoening. Dankzij het zorgtraject voor kinderen met obesitas kunnen jongeren extra begeleiding krijgen van een team van artsen en andere zorgverleners, zoals psychologen, diëtisten en kinesisten, die samenwerken.
Je kind probeerde al veel. Goed op het eten gelet, naar de sportclub en jeugdbeweging … en toch blijft het vechten met z’n lichaam.
En dan hoor je zaken als:
‘Dat kind zal veel fastfood eten.’
‘Voor het schermpje zitten en niet bewegen, ja… dan krijg je dit.’
‘Die ouders … hoe kan je je kind nu zo dik laten worden?’
…
Het zijn vooroordelen bij de problematiek van obesitas bij kinderen. Maar bij obesitas spelen veel meer factoren, weet Kelly Faust, psychologe en coördinator van het pediatrisch multidisciplinair obesitascentrum van het Jessaziekenhuis in Hasselt.
Wanneer is een kind obees?
“Een (on)gezond gewicht linken we aan een BMI (Body Mass Index)-waarde. De formule geeft een idee van je vetmasssa op basis van je gewicht en je lengte. Maar voor kinderen en jongeren werken we met aangepaste BMI-curves en de Vlaamse groeicurves. Zo zien we of een kind in een zone van overgewicht of obesitas zit.”
“Om te weten of de BMI van een kind gezond is, kan een dokter de BMI-waarde uitzetten op de speciaal ontworpen groeicurves. Die curves helpen om het gewicht van een kind te voorspellen op 18 jaar. Je kan de BMI van een kind vergelijken met een gemiddeld (te verwachten) BMI en kijken of er kans is op overgewicht of obesitas. En de evolutie verder opvolgen.”
“Vanaf een BMI ‘obesitas’ kijken we of het in aanmerking komt voor het zorgtraject voor kinderen met obesitas.”
19 % van de kinderen in België heeft overgewicht. 8 % van de kinderen in België heeft obesitas
NIEUW: zorgtraject voor kinderen met obesitas
Voor kinderen en jongeren van 2 tot en met 17 jaar met obesitas bestaat er een zorgtraject voor hun behandeling.
De huis- of kinderarts en een pediatrisch multidisciplinair obesitascentrum (PMOC) werken samen. “Na doorverwijzing kijken we op basis van de zorgzwaarte van de obesitas of het kind (met het gezin) in aanmerking komt voor het zorgtraject. Het PMOC-team, met diëtist, psycholoog, kinesist, verpleegkundige …, bekijkt dan hoe je gezond kan leven op alle vlakken. We kijken bijvoorbeeld ook naar slaap, eten, bewegen, mentaal welzijn ...”, zegt Kelly.
Hoe kan de psycholoog helpen?
“Het team kan een psycholoog op verschillende manieren inzetten bij de behandeling van kinderobesitas. Zo kijk ik naar de aanpak van het aangeleerde eetgedrag, ik leer een kind meer over een gezonde levensstijl en over hoe het gezond kan omgaan met zijn of haar lichaam ... Maar ik begeleid evengoed de ouders en geef ze meer vorming rond het aanleren van een gezonder eet- en bewegingsgedrag bij hun kind én gezin.”
Obesitas: wanneer moet je ingrijpen?
“Obesitas vroeg behandelen, verkleint het risico op obesitas later. Een kind met obesitas heeft 80 % kans om het op latere leeftijd te hebben.” Dat verhoogt dan weer de kans op andere medische problemen, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten of zelfs bepaalde types van kanker.
“Zit obesitas in de familie, dan is de kans groter dat het kind het ontwikkelt. Als beide ouders ermee kampen al snel 50 % of meer. Ook omgeving en specifieke kenmerken van je kind (impulsiviteit, emotioneel eetgedrag ...) spelen een rol.”
“Ingrijpen is nodig als het gewicht ongezond wordt, op fysiek en/of psychisch vlak. Ondervindt je kind geen fysieke beperkingen? Zit mentaal alles goed? Zorg je alsouder voor een gezonde levensstijl? Dan blijft het onder controle en zal de huisarts je kind opvolgen en komt het niet in het zorgtraject, ook niet als het obesitas heeft.”
Zorgtraject voor kinderen met obesitas: focus op gezonde levensstijl
“Bij de aanpak van obesitas kunnen we vooral inzetten op anders eten en bewegen, maar ook op het omgaan met stress en negatieve emoties. Soms is medicatie een bijkomend hulpmiddel.”
“De focus ligt niet louter op het gewicht. We willen af van de óngezonde obesitas, waarbij kinderen last hebben van medische complicaties, mentale of fysieke beperkingen, of de ouders voelen dat ze het eetgedrag van hun kind niet onder controle hebben.”
“In het zorgtraject is het hoofddoel niet vermageren, wel een gezonde manier van leven vinden die een kind kan blijven volhouden. Dat doe je met het hele gezin.”
Te vaak hebben we de neiging om de verantwoordelijkheid bij het kind te leggen. Sturing is nodig, zonder met de vinger te wijzen
“Te vaak hebben we de neiging om de verantwoordelijkheid bij het kind te leggen. Maar het blijft een kind. Voor sommige kinderen met obesitas is het moeilijk om van eten af te blijven. Ze krijgen zin bij allerlei prikkels die met eten te maken hebben (ruiken, zien ...).”
“Bovendien kunnen de omgeving of bepaalde situaties obesitas mee in de hand werken of het moeilijker maken om aan te pakken. Denk aan verplaatsingen die vaak met de auto gebeuren, geen sportclub in de buurt, veilige fietspaden om met de fiets naar school te gaan, geen trappen nemen, geen gezonde voeding op school, een zittende hobby zoals gamen, schaken … Daaraan kan een kind alleen niet veel doen.”
“Daarom is sturing en begeleiding nodig, zonder dat ze met de vinger gewezen worden. Het zorgtraject is een wij-verhaal: ouders, gezin, experten én het kind.”
Vic en het zorgtraject
“Vic (13) heeft obesitas met complicaties en is doorverwezen door de huisarts. Na de afspraak bij de kinderarts-endocrinoloog zie ik Vic. Hij vertelt over een pestsituatie op het voetbal waarbij hij door andere ouders werd aangesproken op zijn gewichtsprobleem. Hij stopt dan ook met voetballen.”
“Hij wordt snel boos en voelt zich ongelukkig over zijn lichaam. Zijn papa probeert het eet- en bewegingsgedrag te sturen, maar dat leidt tot discussie.”
“Vic heeft een zeer laag zelfbeeld. Zijn ouders merken angstige, depressieve gevoelens en hebben niet echt controle over zijn eetgedrag.”
“Samen zoeken we naar een haalbaar evenwicht. Vic vult zijn eetdagboekje van de diëtiste in en gaat aan de slag met de tips. We bespreken met zijn ouders hoe ze kunnen ondersteunen en het overgewicht zien als een wij-probleem.”
“Vic moet weer in zijn sterkte worden gezet voor wie hij is: een toffe, sociale en lieve jongen, met een probleem met zijn gewicht. Niet Vic die te veel eet, zijn zin doet en te lui is om te bewegen.”
“Vic komt een volgende keer vrolijk binnen. Papa is positief over zijn zoon, geeft hem complimentjes voor zijn inspanningen. Ze geven de verdere plannen mee rond gezond eten en bewegen. Vic zou graag meedoen met het sportgroepje van jongeren. In september wil hij weer voetballen bij een andere ploeg. We volgen Vic nog individueel op.”