Cholesterol is een onmisbare, vetachtige stof in ons lichaam. Het wordt vooral aangemaakt in je lever, maar je neemt ook een deel op uit (dierlijke) voeding. Cholesterol heeft een essentiële functie in het opbouwen van celwanden, vormen van hormonen en het isoleren van zenuwvezels. Iedereen heeft dus cholesterol nodig om te overleven.
Soorten cholesterol
Voordat cholesterol door het bloed getransporteerd kan worden, moet het eerst wateroplosbaar gemaakt worden. Dit gebeurt door de cholesterol in een 'jasje' te steken van lipoproteïne. Afhankelijk van dit jasje, kan men spreken van 'goede' (HDL) of 'slechte' (LDL) cholesterol.
| HDL-cholesterol | LDL-cholesterol |
| HDL-cholesterol, ook wel de 'goede' cholesterol genoemd, zorgt ervoor dat de overtollige (LDL-)cholesterol die zich in de bloedbaan bevindt, wordt verwijderd. Daarom is niet enkel het totale cholesterolgehalte van belang, maar ook de verhouding tussen HDL- en LDL-cholesterol. | LDL-cholesterol wordt ook wel de 'slechte' cholesterol genoemd. Wanneer er te veel LDL-cholesterol in de bloedsomloop zit, ontstaan er geleidelijk aan ophopingen of plaques. |
Oorzaken hoog cholesterolniveau
Een te hoog cholesterolgehalte kan verschillende oorzaken hebben:
- Een erfelijke aanleg. Dit heet familiale hypercholesterolemie of FH.
- Aandoeningen die het cholesterolgehalte verhogen. Bijvoorbeeld een traag werkende schildklier, lever- en nieraandoeningen, diabetes ...
- Een ongezonde leefstijl. Zoals ongezonde voeding met te veel verzadigde vetten, te weinig bewegen, overmatig alcoholgebruik, roken ...
Gevolgen hoge cholesterol
Bij de dokter krijg je na een bloedafname enkele cijfers over cholesterol. Het is belangrijk om niet alleen het totale cholesterolgehalte te bekijken. Ook de afzonderlijk waarden van de verschillende soorten cholesterol zijn van belang. Het totale cholesterolgehalte bestaat namelijk uit zowel de LDL- als de HDL-cholesterol. Een verhoging kan dus verschillende oorzaken kennen.
| Je LDL-cholesterol is verhoogd. | Je HDL-cholesterol is verhoogd. | Je HDL-cholesterol is verlaagd. |
| Dit verhoogt het risico op hart- en vaatziekten omdat het teveel aan LDL-cholesterol neerslaat in de bloedvaten. Het is een proces dat geleidelijk aan tot stand komt. Je voelt er weinig tot niets van. | Dit is positief. HDL-cholesterol voert namelijk een teveel aan LDL-cholesterol af uit het bloed zodat het niet kan neerslaan en geen plaques kan veroorzaken. | Een laag HDL-cholesterolniveau vergroot het risico op hart- en vaatziektes. Het is dus van belang om de HDL-cholesterol op peil te houden in je bloed. |
Je moet dus altijd naar de verhouding tussen de LDL-en de HDL-cholesterol kijken. Je hebt pas een verhoogde kans op gezondheidsrisico's als het totale cholesterolgehalte verhoogt zonder dat de HDL-cholesterol mee stijgt.
Wie heeft meer risico op een te hoge cholesterol?
Mannen hebben een hoger risico op een te hoge cholesterol dan vrouwen. Vrouwen genieten van een zekere bescherming door hun oestrogenen. Wanneer de vrouwelijke productie van oestrogenen terugvalt tijdens de menopauze, valt ook het beschermende effect voor een deel weg. Na de menopauze vervaagt het verschil tussen mannen en vrouwen.
Cholesterol meten
Wanneer je een verhoogd risico hebt, is het raadzaam om je cholesterol te laten bepalen door de huisarts. Dit wordt aangeraden bij:
- erfelijke aanleg
- bij een ongezonde leefstijl
- wanneer je lijdt aan een andere aandoening die op zich al een verhoogd risico op hart- en vaatziekten met zich meebrengt, zoals diabetes type 2 of een hoge bloeddruk
Wat betekenen de verschillende cholesterolwaarden?
De waarden worden gemeten in milligram (mg) cholesterol per deciliter (dl) bloedserum. Bij de meting van je cholesterol zijn er 4 waarden van belang: de totale cholesterolwaarde, de HDL-waarde, de LDL-waarde en de triglyceridenwaarde. Een cholesterolspiegel is gezond indien volgende voorwaarden vervuld zijn:
- Het totale cholesterolgehalte ligt lager dan 190 mg/dl bloed.
- LDL of 'slechte' cholesterol ligt lager dan 115 mg/dl.
- HDL of 'goede' cholesterol ligt hoger dan 45 mg/dl bloed.
- TG of triglyceridenwaarde ligt lager dan 150 mg/dl bloed.
Voor patiënten met een gekende cardiovasculaire aandoening en voor diabetespatiënten zijn de therapeutische streefdoelen verlaagd naar:
- Het totale cholesterolgehalte ligt lager dan 170 mg/dl bloed.
- LDL of 'slechte' cholesterol ligt lager dan 115 mg/dl.
Hoge cholesterol behandelen
De eerste manier om een te hoge cholesterol te bestrijden, is meestal het volgen van een cholesterolverlagend dieet. Denk dus niet onmiddellijk aan medicijnen wanneer je een diagnose krijgt van een te hoge cholesterol.
Medicijnen worden pas voorgeschreven wanneer een dieet niet (genoeg) helpt. Ze zijn wel aangewezen voor wie veel risicofactoren heeft: een te hoge cholesterol gecombineerd met bijvoorbeeld roken, diabetes of hoge bloeddruk. Bij erfelijke aandoeningen, zoals familiaire hypercholesterolemie (FH), is het meestal aangewezen om cholesterolverlagende medicijnen te gebruiken.
Medicijnen zijn niet noodzakelijk bij mensen met een lager risicoprofiel die een te hoge cholesterolspiegel hebben, maar zonder risicofactoren of voorafgaande hart- en vaataandoeningen.
Een te hoog cholesterolgehalte laat zich niet gemakkelijk voelen. Vaak merk je pas na een bloedtest dat je een te hoge cholesterol hebt. Wanneer de huisarts dan beslist om cholesterolverlagende medicijnen voor te schrijven, zal je geen lichamelijke veranderingen voelen. Maar je cholesterolgehalte zal wel verlagen, waardoor je een kleiner risico loopt op hart- en vaatziekten.
Hoe werken cholesterolverlagende middelen?
De meest voorgeschreven geneesmiddelen bij een verhoogd cholesterolgehalte zijn de cholesterolsyntheseremmers (statines). Deze medicijnen verhinderen de synthese van cholesterol in de lever, waardoor de lever genoodzaakt is om meer cholesterol uit het bloed op te nemen om aan zijn behoefte te voldoen. Op die manier vermindert de ophoping van cholesterol in het bloed en daalt het risico op hart- en vaatziekten.