Osteoporose of botontkalking is een ziekte van je botten. Ze worden minder sterk en breken dan veel te gemakkelijk. Dat komt omdat er meer oud bot verdwijnt dan dat er nieuw bot bijgemaakt wordt. Ook verliezen je botten kalk. Meestal ontdek je pas dat je osteoporose hebt wanneer je een bot breekt. Gelukkig kan je heel wat doen om de ziekte te voorkomen.
Oorzaken osteoporose
Heel wat risicofactoren kunnen ervoor zorgen dat je osteoporose krijgt. Hoe meer van die risicofactoren je hebt, hoe groter de kans is dat je iets breekt. Tegen sommige risicofactoren kan je niets doen, maar tegen veel andere wel.
Geslacht
Als vrouw loop je meer risico dan als man. Dat komt vooral door de overgang of menopauze. Je lichaam maakt vanaf de leeftijd van ongeveer 50 jaar geen vrouwelijke hormonen meer aan. Zonder die hormonen verdwijnt er veel meer oud bot dan dat er nieuw bot bijkomt. Daardoor krijgen meer vrouwen dan mannen osteoporose.
Leeftijd
Hoe ouder je wordt, hoe minder goed je lichaam oud bot kan vervangen door nieuw bot. Toch is osteoporose meer dan alleen een gevolg van ouder worden.
Erfelijkheid
Je kan de aanleg voor broze botten van je ouders geërfd hebben.
Ziekten en geneesmiddelen
Sommige ziekten hebben een slechte invloed op de sterkte van je botten, zoals reumatoïde artritis, diabetes en sommige ziekten van de schildklier. Ook bepaalde geneesmiddelen hebben dat. Het bekendste is cortisone, vooral als je er lang of veel moet van nemen.
Te weinig wegen of niet goed eten
Genoeg wegen is belangrijk: je botten moeten gewicht dragen om sterk te worden en te blijven. Te weinig eten en ondervoed zijn, is een nog groter probleem. Dan krijgt je lichaam niet genoeg voedingsstoffen. Ook je botten niet.
Symptomen osteoporose
De ziekte begint zonder dat je het weet. Je merkt er jarenlang niets van, tot je iets breekt. Meestal begint het met een gebroken pols. Jaren later kan je ook een heup breken. Ook je ruggenwervels kunnen zomaar en vanzelf inzakken. Ze worden aan de kant van je buik lager dan aan de kant van je rug. Daardoor word je centimeters kleiner en krijg je een bolle bovenrug. Meestal doet dat geen pijn, maar in sommige gevallen wel.
Diagnose en onderzoeken osteoporose
Veel mensen ontdekken pas dat ze osteoporose hebben wanneer ze iets breken. Maar je kan het natuurlijk beter vroeger weten. Dan kan je voorkomen dat je iets breekt. Vermoed je dat je osteoporose hebt? Dan kunnen een aantal onderzoeken dit bevestigen.
- Praat erover met je huisarts. Die zal je onderzoeken en beslissen of het nodig is om je verder te laten onderzoeken.
- Een botonderzoek kan je diagnose bevestigen. Het belangrijkste botonderzoek is de botdensitometrie. Dat meet de hoeveelheid kalk in je botten. Het onderzoek is ongevaarlijk en pijnloos. Je mag er zelfs je kleren voor aanhouden.
Osteoporose voorkomen
Hoe verklein je je risico op botontkalking? Door gezond te leven, eten en bewegen. Hoe jonger je daarmee begint, hoe beter het werkt.
Niet roken en drinken
Sigaretten en alcohol zijn heel slecht voor je botten. Bij mannen zijn ze zelfs de belangrijkste risicofactor voor osteoporose. Rook dus niet of probeer te stoppen met roken. Drink ook niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.
Veel bewegen
Als je stapt of loopt, maak je je botten sterker. Je botten krijgen dan een schokje. Dat is het signaal voor je lichaam om nieuw bot bij te maken. Stap je niet meer, dan valt dat signaal weg en ontkalken je botten.
Gezond eten
Een gewone en gezonde voeding met veel afwisseling is erg belangrijk. Dan krijg je alle belangrijke voedingsstoffen binnen. In de voedingsdriehoek zie je waar je veel en weinig mag van eten en drinken. Om je botten steviger te maken, zijn vooral voldoende calcium en eiwitten belangrijk.
Calcium
We verliezen elke dag vanzelf een beetje calcium, dus hebben we elke dag vers calcium uit onze voeding nodig. In melk en melkproducten, zoals kaas en yoghurt, vind je het meeste calcium. Ook in sommige groenten en fruit zit een grote hoeveelheid calcium.
Eiwitten
Eiwitten zijn een heel belangrijke bouwstof voor ons hele lichaam. Je vindt ze in dierlijke voedingsmiddelen, zoals vlees, vis, melkproducten en eieren. Maar je vindt ze ook in plantaardige voedingsmiddelen, zoals brood, rijst, pasta en peulvruchten.
Vitamine D
Het calcium uit onze voeding komt alleen in onze botten terecht als we ook genoeg vitamine D hebben. Onze huid maakt vitamine D aan wanneer we in de zon komen. Elke dag minstens 15 minuten buiten komen, is dus belangrijk. Er zit ook een klein beetje vitamine D in sommige margarines en in vette vis, zoals zalm, haring en makreel.
Tegenwoordig hebben heel wat mensen een tekort aan vitamine D. Je huisarts kan dit testen en je een goed vitaminesupplement voorschrijven.
Zorg dat je niet valt
Mensen met osteoporose breken vaak iets wanneer ze vallen of struikelen. Hoe ouder je wordt, hoe gemakkelijker je valt. Met deze tips kan je valpartijen voorkomen.
Osteoporose behandelen
De dokter beslist of je een behandeling nodig hebt.
Supplementen
Je huisarts kan je extra calcium en/of vitamine D voorschrijven als je dat nodig hebt.
Geneesmiddelen
Een behandeling met geneesmiddelen kan, wanneer supplementen niet (voldoende) helpen. Ze genezen osteoporose niet, maar maken de kans kleiner dat je iets breekt. Er bestaan verschillende soorten geneesmiddelen:
- Hormoontherapie. Dat zijn vrouwelijke hormonen die je eigen vrouwelijke hormonen vervangen. Na de overgang of de menopauze maakt je lichaam zelf geen vrouwelijke hormonen meer. De hormoontherapie behandelt naast je osteoporose ook lastige overgangsverschijnselen, zoals opvliegers (vapeurs). Maar ze maken je risico op borst- en baarmoederkanker wat groter.
- SERMs zijn halfhormonen. Ze werken alleen tegen osteoporose en niet tegen andere menopauzeverschijnselen. SERMs verhogen je kans op borst- en baarmoederkanker niet.
- Bisfosfonaten vertragen de afbraak van oud bot, terwijl er wel nieuw bot bijkomt. Je moet ze maar een aantal jaren gebruiken, omdat ze zich vastzetten aan het calcium in je botten en daar voor vele jaren blijven zitten.
- Denosumab is een tamelijk nieuw middel. Het remt de botafbraak af. Dit middel moet je blijven nemen, anders verlies je weer bot.