Veel mensen met kanker hebben last van extreme moeheid. Soms is de vermoeidheid zo zwaar dat ze je dagelijkse leven sterk beïnvloedt. Dan kunnen kleine aanpassingen en gerichte conditie- en krachtoefeningen hulp bieden, weten kinesiste Lore Dams en ergotherapeute Annelies Huyskens. Enkele tips om te (blijven) bewegen bij kanker.
“Kanker”, begint kinesiste Lore. “Mensen met de ziekte beschrijven het als een extreme vermoeidheid die je overvalt, die vaak onvoorspelbaar en vaak niet in verhouding is met een inspanning die je hebt geleverd.”
Vicieuze cirkel van vermoeidheid
Door die intense vermoeidheid hebben mensen met kanker de neiging om minder fysiek actief te zijn. Zo raken ze makkelijk in een vicieuze cirkel: conditie en spierkracht nemen af, waardoor eenzelfde inspanning steeds moeilijker wordt en de vermoeidheid alleen maar toeneemt.
Lore benadrukt het belang van bewegen om die vicieuze cirkel te doorbreken: “Fysieke activiteit helpt om vermoeidheid te verminderen. Beweging kan dus een therapeutisch effect hebben. Als je beweegt, voel je bovendien ook de verbinding met je lichaam. Wat ook goed is voor je mentaal welzijn.”
Toch is het niet vanzelfsprekend om de motivatie te vinden als je kanker hebt en een behandeling ondergaat, weet ze. “Patiënten die zich moe en ziek voelen, hebben natuurlijk weinig zin om te bewegen. Daarom gaan we altijd op zoek naar een diepere motivatie: waarom is bewegen belangrijk voor jou? Vaak vinden mensen de kracht als ze beseffen dat beweging iets is waar ze zelf controle over hebben, in een behandelingstraject waar ze het gevoel hebben de controle kwijt te zijn.”
Beweging als onderdeel van de behandeling
Tijdens een kankerbehandeling ligt de nadruk voornamelijk op behoud van conditie en kracht. “We willen je huidige fysieke conditie zo goed mogelijk behouden, niet verder opbouwen”, gaat Lore verder. “Daarom worden conditionele en spierversterkende activiteiten aangeraden aan een matige intensiteit. Dit is een intensiteit waarbij je hartslag lichtjes verhoogt. Denk aan fietsen, yoga, wandelen of functionele krachtoefeningen, zoals rechtkomen vanop een stoel en weer gaan zitten of de trap nemen.”
Beweeg matig intensief: ga fietsen, wandel, doe yoga …
Bewegen tijdens een kankerbehandeling is niet alleen een kwestie van conditiebehoud, maar kan ook helpen om de behandelingen beter te doorstaan. “Het helpt patiënten om de chemotherapie en andere kankerbehandelingen beter te verdragen. Daarom beschouwen we beweging als een onderdeel van de behandeling.”
Bewegen geeft energie en vertrouwen
Ergotherapeute Annelies bevestigt: “Bewegen kan juist energie opleveren. Als ergotherapeut probeer ik patiënten vooral te ondersteunen bij hun dagelijkse activiteiten, zoals wassen, aankleden en boodschappen doen. Door die taken zo zelfstandig mogelijk te blijven doen, behouden mensen hun zelfwaarde en het vertrouwen in zichzelf.”
Kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken, vindt Annelies. “Afhankelijk van je klachten stemmen we af hoe we je levenssituatie kunnen verbeteren. Kan je je moeilijk uitstrekken na een operatie? Dan herbekijken we de indeling van je keuken, zodat de zaken die je vaak gebruikt hebt niet op hoogte staan.”
Kleine aanpassingen om energie te sparen
Annelies en Lore benadrukken dat bewegen tijdens een kankerbehandeling niet altijd makkelijk is, maar met de juiste aanpak wel mogelijk blijft. “We bekijken heel persoonlijk wat haalbaar is,” zegt Lore.
“Groepssporten of plaatsen waar je met meerdere mensen tegelijk sport in een kleine ruimte kunnen minder aangeraden zijn als je in behandeling bent, omdat je weerstand lager is. Dan raden we aan om drukke plekken, zoals fitnesscentra of zwembaden, te vermijden. We kijken wat voor jou lukt en wat jij wil doen, want dat is het allerbelangrijkste.”
Kleine aanpassingen in de woning maken bepaalde handelingen minder energievretend
Ergotherapeute Annelies helpt mensen met kanker in het dagelijkse leven om zo actief mogelijk te blijven. Daarbij richt ze zich voornamelijk op praktische oplossingen voor activiteiten die nodeloos energie kosten. “Sommige kleine activiteiten zijn extra vermoeiend en vreten energie.”
“Kleine aanpassingen in de woning, zoals handgrepen in de badkamer, maken opnieuw een groot verschil. Of een toiletverhoger kan helpen om minder kracht te verspillen bij het opstaan van het toilet, zodat je energie overhoudt voor andere, leuke activiteiten. Maar denk ook aan elastische veters in je schoenen. Zo hoef je ze niet meer te strikken, maar kan je ze gemakkelijk aan en uit trekken. Ideaal voor mensen met bijvoorbeeld rugproblemen of verminderde kracht in de handen. Er zijn veel mogelijkheden.”
Oncorevalidatie: bewegen bij herstel na kanker
Na de behandeling verschuift de focus van conditie- en krachtbehoud naar de (her)opbouw van conditie en kracht. Daarbij speelt ‘oncorevalidatie’ een belangrijke rol. “Oncorevalidatie is een programma dat patiënten helpt bij het fysieke en mentale herstel na een kankerbehandeling”, licht Lore toe. “Het zorgt voor de heropbouw van je conditie en een toename van je spierkracht onder begeleiding van een team specialisten. Je komt een aantal keer per week naar het ziekenhuis voor doelgerichte oefeningen op jouw maat.
Oncorevalidatie helpt je om het vertrouwen in je lichaam te herwinnen
Een van de voordelen van oncorevalidatie is de professionele begeleiding. Veel mensen weten niet welke oefeningen veilig zijn of hoe ze hun lichaam opnieuw kunnen vertrouwen. “We merken dat mensen aan het begin van de revalidatie veel vragen hebben, vooral als ze eerder niet fysiek actief zijn geweest of ze hun lichaam niet verder willen uitputten. In oncorevalidatie informeren en begeleiden we hen zodat de fysieke revalidatie hun herstel net bevordert en vermoeidheid op lange termijn verbetert.”
“Het is geen standaard onderdeel van het behandelplan, maar het biedt enorme voordelen, zowel fysiek als mentaal”, vindt Lore. “Vraag er dus zeker naar in het ziekenhuis of bij je behandelend arts.”
“Door samen te werken met een kinesist krijgen patiënten het vertrouwen om hun grenzen op een veilige manier te verleggen. We zorgen ervoor dat ze hun lichaam weer durven te gebruiken en op die manier bouwen ze hun conditie weer op. Hierdoor zien we ook vaak een afname van vermoeidheid.”
Alle beetjes helpen! Elke fysieke activiteit tijdens de behandeling is beter dan geen activiteit
Duurzaam bewegen
Het doel van oncorevalidatie is om patiënten niet alleen fysiek te laten herstellen om de moeheid te verminderen, maar ze ook te leren hoe ze hun nieuwe actieve levensstijl kunnen volhouden.
“Tijdens het programma ontdekken we samen welke activiteiten jou het beste liggen en hoe je ze na je revalidatie kan volhouden. We maken het bespreekbaar, zodat bewegen een duurzaam onderdeel van je leven blijft”, vertelt Lore. “Want door te blijven bewegen, verklein je ook het risico op de terugkeer van kanker.”
“Bewegen is niet alleen goed voor je lichaam, maar ook voor je levenskwaliteit”, besluit Annelies. “Door actief te blijven, behoud je je onafhankelijkheid en je zelfwaarde. En dat geeft je vertrouwen in de toekomst.”