8 % van de Vlamingen heeft een angststoornis. Dat blijkt uit cijfers van Statistiek Vlaanderen. Een angststoornis kan zich uiten als een paniekaanval. Toch wordt zo’n aanval soms gezien als aanstellerij. Is dat ook zo? Klinisch psycholoog Natacha Buyck legt uit wat een paniekaanval met je doet.
Wat is een paniekaanval?
“Bij een paniekaanval word je overspoeld door een zeer grote golf van stress en angst. Ook al ziet de buitenwereld daar geen aanleiding voor. Zo’n aanval voelt heel intens aan. Je hebt het idee dat er iets heel ergs gaat gebeuren”, weet Natacha.
“Nadenken lukt dan ook niet goed meer. Je bent bang om de controle te verliezen. Of je hebt het gevoel dat je doodgaat. Je raakt in paniek en weet niet meer wat je moet doen. Dat maakt de angst nog groter. Je lichaam reageert op die gedachten en gevoelens door adrenaline en cortisol vrij te geven.”
Wat zijn adrenaline en cortisol?
“Het zijn stresshormonen. Die zorgen ervoor dat je tijdens een paniekaanval ofwel wil vechten ofwel net wil vluchten. Je lichaam reageert ook fysiek op adrenaline en cortisol. Je gaat beven en trillen. Je voelt je hart sneller kloppen. Je kan beginnen zweten, duizelig of misselijk worden.”
“Sommige mensen ervaren een druk op de borst. Ze voelen zich benauwd of gaan sneller ademen. Dat noemen we hyperventileren. Hyperventilatie voelt erg ongemakkelijk aan, maar het kan medisch gezien geen kwaad.”
Is een paniekaanval aanstellerij?
“Nee. Dat wordt weleens gedacht, omdat de buitenwereld niet altijd een duidelijke oorzaak of aanleiding voor de paniekaanval ziet. Stel dat je een presentatie moet geven op je werk. Daarbij gaan allerlei gedachten door je hoofd. Die kunnen positief zijn: ‘Het zal wel lukken’.”
“Maar ze kunnen ook negatief zijn. Het zijn die negatieve gedachten die een paniekaanval kunnen veroorzaken. Voor de buitenwereld is er geen gevaar, maar de persoon zelf ziet die situatie echt als een bedreiging. En het lichaam reageert door stresshormonen aan te maken, wat die ongemakkelijke gevolgen kan veroorzaken.”
Wat doe je als je een paniekaanval voelt opkomen?
1. Adem trager
“Bij een paniekaanval heb je altijd een versnelde hartslag en adem je sneller. Dat versterkt het gevoel van angst. Je hart- en je ademhalingsritme zijn met elkaar verbonden. Als je trager ademt, vertraagt ook je hartslag.”
“Door je ademhaling te vertragen, krijg je de paniek weer onder controle. Probeer 3 seconden in te ademen door je neus, houd je adem 1 seconde vast en adem dan 5 seconden uit via je mond. Ga voor een ontspannen ademhaling via de buik. Hoe werkt zo’n buikademhaling? Je bolt je buik op als je inademt en laat hem weer de ‘normale’ vorm aannemen als je uitademt.”
“Door je ademhaling te vertragen, krijg je de paniek weer onder controle”
2. Beweeg!
“Paniekaanvallen en angst zijn stressgevoelig. Als je onder stress staat, daalt je veerkracht. Dat verhoogt dan weer de kans op gepieker en angstgedachten, en kan een paniekaanval veroorzaken. De sleutel is dus om die veerkracht te ondersteunen. Dat doe je door te bewegen. En dat hoeft zelfs niet intensief te zijn. Elke dag wat wandelen of fietsen is al voldoende.”
3. Vind een hobby
“Ga op zoek naar activiteiten die je energie geven. Die versterken je veerkracht ook. Misschien kan je beginnen met een nieuwe hobby? Daarvan krijg je alvast een mentale boost.”
Hoe voorkom je een paniekaanval?
1. Wees niet bang voor de angst
“Wanneer je last hebt van paniekaanvallen, ben je sterk op je hoede. Je bent bang voor een nieuwe aanval. Je krijgt eigenlijk angst voor de angst. Het is net deze verhoogde en continue alertheid of waakzaamheid die een nieuwe aanval kan veroorzaken.”
2. Sta stil bij de uitlokkende factoren
“Een paniekaanval voel je heel lichamelijk. Toch zijn de onderliggende oorzaken meestal negatieve gedachten. Of een opeenstapeling van te veel en te lang negatieve stress. Daarom is het goed om na een paniekaanval even stil te staan bij de uitlokkende factoren. Stel jezelf de vraag welke keuzes je onrust bezorgen. En welke keuzes maak je onder sociale druk? Ook die kunnen voor onrust zorgen.”
3. Praat erover
Blijf niet zitten met je paniekklachten. Praat erover, betrek je familie, je vrienden en je huisarts en zoek hulp bij een psycholoog. Paniekaanvallen zijn heel goed behandelbaar.
“Paniekaanvallen zijn heel goed behandelbaar”
Conclusie: is een paniekaanval aanstelgedrag?
“Zeker niet! Een paniekaanval is geen aanstellerij”, besluit Natacha. “Wie zo’n aanval krijgt, voelt een heel reële dreiging van gevaar. De lichamelijke reactie daarop is écht. Paniekaanvallen zijn erg goed behandelbaar, blijf er dus niet alleen mee zitten. Je kan altijd terecht bij een psycholoog.”
Wie is Natacha Buyck?
Natacha Buyck is klinisch psycholoog met een praktijk in Heist-aan-Zee. Ze werkte ruim 10 jaar in het AZ Zeno en specialiseerde zich in de gezondheidspsychologie.