1 op de 5 jongeren ziet de toekomst niet erg rooskleurig in. Het is maar 1 van de opvallende resultaten uit de jongerenenquête van ons ziekenfonds. Veel jongeren ervaren namelijk prestatiedruk. En een deel denkt zelfs negatief over de toekomst.
Steeds meer presteren
Hoofdschuddend kijken grootouders naar hun kleinkinderen die druk ‘append’ met vrienden overleggen welke fuif ze volgend weekend niet mogen missen. “De jeugd van tegenwoordig”, glimlachen ze dan. Ze moesten eens weten… want die jeugd is niet altijd zo vrolijk en onbezorgd.
Onze ikbenik-campagne richt zich dit jaar specifiek tot jongvolwassenen (18 tot 25 jaar). We wilden deze doelgroep dan ook graag aan de tand voelen in een uitgebreide bevraging, waarin we polsten naar prestatiedruk, FOMO (Fear Of Missing Out) en het gebruik van sociale media.
Uit onze enquête blijkt dat zowat 1/3 van de jongvolwassenen kampt met prestatiedruk. Merel Ophoff, stafmedewerker bij ons ziekenfonds, begeleidde mee het onderzoek en de studie van de resultaten. “We vroegen niet alleen naar de mate waarin ze prestatiedruk ervaren, maar ook waar die druk vandaan komt. Want 70 % van de jongeren geeft aan het gevoel te hebben dat ze steeds meer moeten presteren."
"‘Het lijkt alsof druk en stress nooit kunnen stoppen, alsof ze nooit wegvallen en dat ze nu bijna permanent aanwezig zijn’, klinkt het bij een van de jongeren. Dat is een resultaat dat je even onder de loep moet nemen.”
Perfectionisme
Daarnaast peilden we naar het socialemediagebruik van deze jongeren en hoe ze omgaan met de vele keuzemogelijkheden die de hedendaagse maatschappij hen aanreikt. “De helft van hen gaf aan het gevoel te hebben dat ze vaak niet meer weten welke keuze de beste is”, duidt Ophoff. “Zoals verder uit de enquête blijkt, neigen jongeren die meer prestatiedruk ervaren ook gemakkelijker naar perfectionisme.”
Maar liefst 40 % van de jongeren geeft in de bevraging aan dat ze hoge eisen aan zichzelf stellen, maar toch niet tevreden zijn met wat ze doen of bereiken in hun leven. “We merken daarbij dat zij die hoger scoren op perfectionisme ook meer prestatiedruk ervaren: het gevoel hebben om alsmaar meer te moeten doen en realiseren”, zegt Ophoff.
Presteren op school
Algemeen genomen ervaart bijna 1/3 van de ondervraagden prestatiedruk. “Die vloeit voornamelijk voort uit hun opleiding”, legt Ophoff uit. “91 % van die druk vloeit rechtstreeks voort uit studies en school en 58 % zegt veel druk te ervaren op het werk. Dat zijn geen verrassende cijfers. Jongeren bevinden zich nu eenmaal in een levensfase waar er steeds meer eisen worden gesteld en waarin ze verwacht worden de verantwoordelijkheden op te nemen die bij een volwassen leven horen.”
Voor sommige jongeren is de druk niet negatief. Een jongere zegt bijvoorbeeld: “Tot nu toe heb ik die druk ergens wel graag. Een extra motivatie om het goed te doen.” Voor andere jongeren kan de druk leiden tot stressklachten, zoals een van hen aangaf: “Ik neem medicatie om de stress onder controle te houden. Ik probeer de druk die ik voel niet te laten leiden tot hopeloosheid.”
Druk thuis en onder vrienden
“Maar wat ons vooral verbaasde, is dat jongeren zelfs thuis (56 %) en in hun sociale leven (64 %) vaak prestatiedruk ervaren. ‘Wat veel volwassenen niet lijken te begrijpen, is dat prestatiedruk niet langer enkel verbonden is aan zaken zoals schoolwerk of sport, maar ook te maken heeft met persoonlijkheid."
"Sociale media maken persoonlijke aspecten van het leven van een tiener even openbaar als een voetbalmatch. Vandaag lijkt het voor veel jongeren noodzakelijk om ook op dingen zoals voeding, smaak in televisiereeksen en vriendschapsrelaties te presteren’, geeft een jongere aan.”
“Toch is het niet allemaal slecht nieuws: gelukkig hebben de jongeren ook ontspannende momenten in hun leven. Tijdens het sporten bijvoorbeeld. Daar geven de meesten aan dat ze weinig of geen prestatiedruk voelen.”
Sociale media als boosdoener?
Op sociale media, zoals Facebook, Snapchat en Instagram, is het makkelijk om over een ander z’n schouder mee te piepen in het leven. “Dat kan leuk en ontspannend zijn”, zegt Ophoff, “maar het houdt ook gevaren in. Op sociale media durven jongeren weleens overdrijven of alleen de leuke kant van hun leven delen. Dat kan bij anderen de indruk wekken dat hun eigen leven veel minder interessant is. Of dat ze iets missen. Als vrienden bijvoorbeeld foto’s en filmpjes delen van een festival waar je zelf niet bij was, kan je daar een vervelend gevoel bij hebben..”
Terwijl veel deelnemers zich terecht afvragen of ze niet té veel bezig zijn met wat anderen doen, kunnen ze het blijkbaar toch niet laten. “Tja, je zou denken dat jongeren op vakantie even alles loslaten en genieten zonder meer. Maar zelfs dan wil 1/3 van hen weten waarmee hun vrienden ondertussen bezig zijn. We merken wel dat de jongeren die veel last hebben van FOMO ook vaker perfectionistische trekjes hebben.
Wat doet prestatiedruk met je lichaam en geest?
Het zal niet verbazen dat jongeren die last hebben van prestatiedruk ook vaker last hebben van psychische en lichamelijke klachten. “Het is enorm uitputtend om altijd te willen voldoen aan je eigen of andermans eisen. Vermoeidheid is dan ook de meest gehoorde klacht”, verduidelijkt Ophoff.
“Veel van onze respondenten piekeren, zijn prikkelbaar en ondervinden concentratieproblemen of zelfs lichamelijke ongemakken. Diegenen die hoog scoren op perfectionisme en prestatiedruk hebben daar, zoals we verwachtten, veel vaker last van.”
Toekomstperspectief
Kijken jongeren met zoveel druk op de schouders nog positief naar de toekomst? “Gelukkig wel”, zegt Ophoff. “Althans de meerderheid. 55 % ziet wat komen moet nog helemaal zitten. Maar we merken helaas ook dat 20 % van de deelnemers eerder negatief naar de toekomst kijkt. Dat is een zorgwekkend cijfer waar we als maatschappij aandacht voor moeten hebben.”
Kan je ook zelf iets doen om prestatiedruk onder controle houden? “Jazeker!” zegt Ophoff enthousiast. “Het is niet altijd even eenvoudig om je los te koppelen van wat anderen rondom jou doen, presteren of hebben, maar daar ligt wel de sleutel. Je moet je eigen doelen stellen, je eigen regels maken en volgen. En dat doe je op basis van wat voor jou belangrijk is, niet volgens wat een ander belangrijk vindt. Wees voor jezelf net zo lief en geduldig als je voor een goede vriend of vriendin bent.”
Lat lager en pauzeknop indrukken
Daarnaast benadrukt Ophoff ook dat het belangrijk is dat jongeren zich realiseren dat ze niet alleen zijn met hun gevoelens. “Het is een maatschappelijk probleem, veel jongeren kampen hiermee. Dat blijkt uit de reacties die we van deelnemers aan ons onderzoek kregen.”
“Zo schreef iemand: ‘Ik heb vaak het gevoel dat het niet oké is om eens een ‘off day’ te hebben. Alles moet altijd goed en leuk zijn, (mentale) rust vinden is moeilijk. Er is veel druk voor millenials: we moeten succesvol zijn, goed werk hebben, een huis kopen, een relatie starten, enzovoort. Het gaat van kwaad naar erger … these are mad times we live in.’ En in een andere reactie lazen we: ‘Veel studenten rondom mij lijken 'op' te zijn, willen meer tijd besteden aan sporten en gezond leven. Maar ze vinden deze tijd niet of heel moeilijk, want dan gaat die vaak ten koste van andere dingen die ook belangrijk zijn.’”
“Leg je lat gerust wat lager”, raadt Ophoff aan, “Daarnaast is het belangrijk dat je ook af en toe op je pauzeknop durft te drukken. Uren per dag door die sociale media scrollen geeft allesbehalve de ontspanning die je hersenen soms echt nodig hebben. Doe eens niets! Verveel je! En ontdek hoe zalig dat kan zijn.”