Omgaan met een smartphone, tablet of pc is voor velen dagelijkse kost. Maar hoeveel schermtijd is gezond? En moeten we niet op tijd nee zeggen tegen de lokroep van de digitale wereld? Professor mediapsychologie Koen Ponnet (UGent) antwoordt. En geeft tips voor digitaal welzijn en schermtijd.
Een algemeen cijfer plakken op onze schermtijd is moeilijk, weet professor Koen Ponnet. “Maar 60% vindt dat ze te veel met een scherm bezig zijn. Mensen geven aan dat ze minder aandacht willen geven aan hun smartphone. Alleen slaagt slechts 15 tot 20% daar ook echt in.”
Welk scherm: tv versus smartphone
“Vroeger was er enkel het televisiescherm. Vandaag hebben we met de smartphone ons scherm altijd bij de hand.”
“Het verschil met televisiekijken is dat er een duidelijk stopsignaal is: als een programma afgelopen is, stop je. Wil je verder kijken, moet je iets anders zoeken. Bij een smartphone is dat niet zo, je kan eindeloos blijven scrollen.”
Gevolgen voor mentale gezondheid
Digitale media hebben voordelen: we hebben sneller toegang tot informatie, leggen vlug contact met elkaar … Het probleem zit in de kwaliteit van wat weonline zien en de manier waarop we ermee omgaan. En dat heeft gevolgen voor je mentale welzijn, aldus Ponnet.
“Veel mensen gaan over hun grens, want die vervaagt. Je bent in je privétijd makkelijk bezig met je werk bijvoorbeeld. En je ziet vaak zaken die je eigenlijk niet wil zien. Op het internet staat ook veel rommel en negativiteit en dat werkt op ons gemoed.”
“Vaak zitten mensen achteraf met een schuldgevoel. ‘Waaraan heb ik nu mijn tijd besteed?’ Dat zie je vooral als ze ’s avonds constant op een scherm hebben gezeten.”
Schermtijd en negatief zelfbeeld
“Het is ook duidelijk dat digitale media, en vooral sociale-netwerksites, een grote invloed hebben op ons zelfbeeld. Mensen tonen de allerbeste kant van zichzelf. Dat is fijn, je laat zien hoe leuk het leven is. Maar als je je minder goed voelt en je ziet enkel die positieve berichten, kan dat je zelfwaardering omlaaghalen. Want jij bent niet zo goed bezig als die anderen.”
We leven in en met een beeldcultuur. “Constant bezig zijn met je scherm leidt je af, je kan je moeilijk focussen. Bovendien is het niet altijd eenvoudig om de waarheid van de leugen te onderscheiden. Dan gaat het niet alleen over fake news.”
“Online is er overheersend veel aandacht voor perfectie, zoals het perfecte lichaam. Terwijl de realiteit iets anders laat zien. We merken dat vooral jongeren moeite hebben om dat verschil te zien.”
Op zoek naar tips om jongeren verantwoord online te begeleiden? Een expert media-opvoeding legt uit. En enkele ouders vertellen hoe zij het aanpakken.
Digitaal welzijn = goede afspraken
Hoe waak je over je digitaal welzijn? Wanneer wordt schermtijd te veel en moet je nee zeggen? “Dat is voor iedereen anders”, zegt Ponnet.
“Werkt het voor jou bevrijdend om een paar dagen je mailbox niet te openen? Prima. Maar krijg je net stress als je na 2 dagen voor een berg aan onbeantwoorde berichten zit? Dan doe je dat natuurlijk niet.”
“Maak goede afspraken. Met jezelf, maar ook met je werkgever en sociale contacten. Spreek bijvoorbeeld af dat je voor je job via mail werkt en dat WhatsApp of Instagram een vriendschappelijk kanaal is. Constant bereikbaar zijn is niet haalbaar. Dat doet mensen snakken naar de zogenaamde digitale detox. Even weg zijn van alles en iedereen, offline gaan.”
“Eens je op het internet zit, kan je er nooit meer volledig van weggaan”
Zonder scherm is een luxe
Helemaal weg zijn van het internet is volgens Ponnet niet haalbaar. “Eens je online bent geweest, kan je er niet meer volledig van weggaan. Al ben je een week offline, je gegevens blijven beschikbaar.”
“Studies tonen aan dat smartphonegebruik gewoontegedrag is. Het lukt om even minder met je telefoon bezig te zijn, maar na een tijdje grijp je terug naar je oude gewoonte.”
Het komt erop neer om een goed evenwicht te vinden in het gebruik van je scherm. “Het is belangrijk om voldoende goede offline ervaringen te hebben. Bouw momenten in waarop je geen digitale connectie hebt. Maar romantiseer het niet. Wie vandaag zonder smartphone of scherm kan leven, is een luxebeest.”
6 tips voor gezond schermgebruik
- Gebruik je smartphone niet voor je gaat slapen. Leg hem zelfs het liefst buiten je slaapkamer. En gebruik hem niet als wekker.
- Download niet te veel apps. Durf te schrappen.
- Zet je notificaties af. Zo word je niet om de haverklap gestoord of afgeleid.
- Maak binnen het gezin afspraken over schermvrije momenten. Spreek bijvoorbeeld af dat aan tafel geen smartphones thuishoren.
- Spreek voldoende ‘offline’ af. Mensen halen nog altijd meer plezier uit sociaal contact dan uit online aanwezigheid.
- Beweeg, sport of zoek een andere hobby. (Fysiek) bezig zijn is de beste manier om niet op je smartphone te zitten.