We hebben allemaal weleens last van buikpijn, misselijkheid, een opgeblazen gevoel of diarree. Maar hoe ontstaan die klachten? En wat willen je darmen je daarmee zeggen? Maag-darm-leverarts Danny De Looze schreef het boek ‘Wat onze darmen ons vertellen’ en beantwoordt 6 vragen over darmklachten.
1. Wat zijn de meest voorkomende darmklachten?
“Darmklachten zijn ongemakken in de buik. Ze bestaan in alle soorten en maten, maar de meest voorkomende zijn maagpijn, buikpijn (pijn aan de darmen), een opgeblazen gevoel of stoelgangproblemen. In dat laatste geval kan het gaan om te veel, te weinig, te slappe of te harde stoelgang. Zowel constipatie (verstopping) als diarree kunnen heel onaangenaam en pijnlijk zijn.”
“De Bristol-stoelgangschaal uit 1977 is een handige leidraad om je stoelgang te evalueren. De schaal onderscheidt 7 mogelijke consistenties van stoelgang: van waterig en te slap naar te hard en te weinig. Bij een gezonde, normale stoelgang (types 3, 4 en 5) kan je regelmatig je grote boodschap doen, je hoeft niet overbodig te persen en hebt geen verdere klachten. De andere vormen, van diarree tot constipatie, mogen niet dagelijks voorkomen. Als dat wel zo is, raadpleeg je het best een arts.”
“Ook de frequentie en sterkte van darmklachten kunnen heel verschillend zijn. Daarom is het belangrijk om te kijken in welke mate darmklachten je dagelijkse leven beïnvloeden of beperken: heb je zoveel buik- of maagpijn dat je niet meer kan werken of kan je door je darmklachten het huis niet meer verlaten? Dan zijn dat alarmsignalen. Door de juiste vragen te stellen, kunnen artsen inschatten hoeveel je klachten je levenskwaliteit beïnvloeden.”
2. Wat zijn de oorzaken van maag- en darmklachten?
“De oorzaken van darmklachten variëren van voedingsgewoonten, levensstijl en psychologische factoren, tot specifieke aandoeningen, zoals het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), coeliakie, glutenintolerantie of andere darmziekten door ontsteking.”
“Het probleem met darmklachten is dat vage, milde klachten een signaal kunnen zijn van een ernstige aandoening. Daarom bevragen we patiënten uitvoerig om alarmsignalen te herkennen. Als je stoelgang plots verandert, als je op korte termijn fel vermagert of als je bloedverlies hebt bij je stoelgang, dan is er meer aan de hand. Aan de hand van die alarmsymptomen plannen we verder onderzoek in.”
“Als je stoelgang plots verandert, je plots fel vermagert of als je bloedverlies hebt bij je stoelgang, is er meer aan de hand”
“We hebben het belang van voeding voor onze darmen lang onderschat, maar gelukkig komt daar de laatste jaren verandering in.
Vandaag is er zelfs heel wat aandacht voor voedselallergieën en -intoleranties, al worden die termen niet altijd correct gebruikt.”
3. Wat zijn de meest voorkomende voedselintoleranties?
“Mensen gebruiken de termen ‘voedselallergie’ en ‘voedselintolerantie’ aan de lopende band door elkaar, maar ze zijn heel verschillend. In de volksmond verwijzen mensen vaak naar voedselallergie als ze zich misselijk voelen of diarree hebben na het eten van een bepaald voedingsmiddel, maar die klachten komen eerder overeen met een voedselintolerantie.”
“De term voedselintolerantie betekent letterlijk ‘het niet verdragen van voedsel’ en verwijst naar de grenswaarde of tolerantiegrens van ons lichaam voor bepaalde voedingsmiddelen. Die grens is voor iedereen anders. De symptomen van voedselintoleranties zijn de typische maag- en darmklachten: je hebt maag- of buikpijn, krampen of diarree.”
“We spreken alleen van een voedselintolerantie als we het achterliggende mechanisme van de intolerantie kennen. De meest voorkomende voedselintoleranties hebben de volgende oorzaken:
- een tekort van een bepaald enzym in je lichaam (zoals lactase)
- een opnameprobleem (zoals fructose)
- stoffen die natuurlijk aanwezig zijn in bepaalde voeding (zoals histamine)
- stoffen die worden toegevoegd aan voedingsmiddelen (zoals kleurstoffen)
- een auto-immuunziekte (zoals coeliakie).
"Vandaag eten zo veel mensen glutenvrij dat het bijna een hype is geworden. Ze bannen granen, brood, pizza, pasta en gebak uit hun eetpatroon om een opgeblazen gevoel te vermijden of gezonder te eten, maar lang niet iedereen heeft een glutenintolerantie. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt zelfs dat ruim 30 % van de Amerikanen glutenvrij eet, maar dat slechts een heel klein deeltje écht intolerant is. Als je radicaal snoeit in de voedingsmiddelen die je opneemt, ontstaat een heel eenzijdig eetpatroon. Dat leidt tot vervelende veranderingen in je darmflora, met constipatie tot gevolg.”
4. Wanneer spreken we van een voedselallergie?
“We spreken van een voedselallergie als er een reactie van je immuunsysteem ontstaat bij het eten van een bepaald voedingsmiddel. We delen voedselallergieën onder in 14 allergenen (datgene waar je allergisch voor bent): gluten, schaaldieren, weekdieren, eieren, vis, pinda’s, soja, melk, noten, selder, mosterd, sesamzaad, zwaveldioxide en lupine.”
“De 1ste keer dat je een allergeen eet, vormt je lichaam antistoffen en die kunnen we dan terugvinden in je bloed. Het onderliggende mechanisme is bij elke allergie hetzelfde: de 1ste keer dat je iets eet, voel je niets. Je immuunsysteem maakt wel antistoffen aan en slaat die op in je lichaam.”
“De volgende keer dat je dat allergeen eet, treedt er wel een allergische reactie op. Die reactie wordt steeds extremer en kan bij het kleinste spoortje van dat voedingsmiddel ontstaan. Denk maar aan allergie voor noten of schaaldieren. In heel zeldzame, extreme gevallen kan zo’n voedselallergie levensbedreigend zijn.”
"Ruim 20 % van onze bevolking denkt een voedselallergie te hebben, terwijl amper 2 tot 3 % er effectief een heeft"
“Voedselallergieën komen relatief weinig voor. Ruim 20 % van onze bevolking denkt een voedselallergie te hebben, terwijl amper 2 tot 3 % effectief een voedselallergie heeft. De andere 17 % heeft eerder last van een voedselintolerantie of een gevoeligheid voor bepaalde voeding. In tegenstelling tot bij een voedselintolerantie hebben mensen met voedselallergieën zelden maag- of darmklachten. Zij raadplegen sneller een dermatoloog, omdat ze huidreacties (jeuk, roodheid, dikke keel) of luchtwegreacties (loopneus, verstopte neus) voelen.”
“Een bijzondere soort allergie is het oraal allergiesyndroom (OAS). Die allergie ontstaat als een kruisreactie van 2 afzonderlijke allergieën: denk bijvoorbeeld aan mensen met hooikoorts die plots ook een prikkend gevoel in de keel krijgen na het eten van een appel of peer. Omdat de structuren van berkenpollen, appels en peren op elkaar lijken, vergist je lichaam zich en maakt het onvoldoende onderscheid. Gelukkig verdwijnen de symptomen van het oraal allergiesyndroom snel.”
5. Bij wie kan je terecht om voedselallergieën en voedselintoleranties op te sporen?
“Voel je dagelijks maag- en darmklachten die je levenskwaliteit beïnvloeden, neem dan contact op met je huisarts. Ook wanneer je plots heftige klachten ervaart of wanneer je stoelgangspatroon in korte tijd verandert, is medisch advies nodig. Je huisarts verwijst je dan door naar een maag-darmspecialist voor verder onderzoek.”
“Als je zelf meer wil weten over de invloed van je eetpatroon op je darmen, kan een voedseldagboek een handige leidraad zijn. Het helpt om bepaalde herhaaldelijke lichamelijke reacties op voedingsmiddelen te zien. Zo kan je bijvoorbeeld ontdekken dat je krampen krijgt na het eten van appels, kan je een tijdje geen appels eten en kijken of je klachten verdwijnen. Wil je uitsluitsel over een intolerantie of allergie? Neem dan contact op met een maag-darmspecialist.”
“Ik wil wel waarschuwen voor de niet-terugbetaalde voedselintolerantie- en voedselallergietesten, die vandaag erg populair zijn. Heel wat zogenaamde voedingsdeskundigen, en ook bepaalde artsen, beweren dat IgG-testen, testen op basis van bioresonantie (elektromagnetische trillingen) of zelfs haartesten voedselintoleranties kunnen opsporen, maar dat is niet waar. Zulke testen hebben geen wetenschappelijke waarde en zijn bovendien bijzonder duur.”
6. Hoe houd je je darmen zo gezond mogelijk?
“Gezonde en vooral gevarieerde voeding zorgen voor een evenwichtige darmflora. Voldoende vezels eten is het allerbelangrijkste. Ze bevorderen een vlotte stoelgang door de darmpassage te versnellen en vergroten het volume van de stoelgang als je er genoeg bij drinkt. Zo kan je makkelijker een grote boodschap doen en voel je je minder opgeblazen.”
“De gemiddelde Vlaming eet 15 tot 20 gram vezels per dag, terwijl volwassen vrouwen makkelijk 30 gram vezels per dag mogen eten. Voor mannen loopt dat zelfs op tot 40 gram per dag. Minder dan 50 % van de Vlamingen eet dagelijks fruit en een kleine 70 % eet elke dag groenten, terwijl we aanraden om dagelijks 2 stukken fruit en 300 gram groenten te eten. Er is dus zeker werk aan de winkel.”
“Je vindt vezels in volkoren graanproducten, zoals volkorenbrood of volkorenpasta, peulvruchten, aardappelen, fruit en noten, pitten en zaden. Kiwi’s zijn bijvoorbeeld heel effectief bij klachten van lichte constipatie. Ze bevatten ongeveer 2,3 gram vezels per 100 gram. Heel wat patiënten voelen een verschil als ze 2 kiwi’s per dag eten.”
“De laatste jaren maken hippe detoxkuren en –sapjes hun opmars. Toch is de werking daarvan niet wetenschappelijk onderbouwd, want ons lichaam heeft geen detox nodig. We filteren alles wat toxisch is weg via onze lever en nieren, zodat het ons lichaam kan verlaten via urine of stoelgang.”
“Gezonde, vezelrijke voeding is genoeg om te zorgen voor een gevarieerde darmflora. Daarom hebben we ook geen extra probiotica nodig. Dat zijn levende bacteriën die een positief effect op je gezondheid kunnen hebben als je ze in grote hoeveelheden eet. Je vindt ze terug in gefermenteerde producten, zoals yoghurt, platte kaas, zuurkool, kimchi … Eet ze gerust als je dat lekker vindt, maar of het veel effect zal hebben op je darmflora, is niet zeker.”
“Mensen met het prikkelbaredarmsyndroom kunnen wel voordeel halen uit sommige probiotica in pil- of poedervorm, verkrijgbaar bij de apotheek. Vooral als ze last hebben van een opgeblazen buik. Maar het gunstige effect daarvan is heel beperkt. Bespreek dat dus altijd eerst met je arts en stop ermee als je geen verbetering merkt.”
“Verder draagt een algemeen gezonde levensstijl bij tot gezonde darmflora. Je darmen houden van beweging, omdat ze dan zelf in actie komen. Een actief leven, gevarieerd eten, niet roken, weinig of geen alcohol, weinig stress en voldoende slaap: die dingen zijn goed voor alles, dus zeker voor je spijsvertering. Neem ten slotte de tijd om naar het toilet te gaan, stel het niet uit en probeer regelmaat op te bouwen in je toiletbezoek.”
Laat je darmen nakijken
Het Vlaams Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker geeft mannen en vrouwen van 50 tot en met 74 jaar de kans om elke 2 jaar een stoelgangtest te doen. Een vroegtijdige opsporing van dikkedarmkanker verhoogt de kans op genezing. Praat erover met je huisarts om deel te nemen.