Autisme

Wat is autisme?

Autisme bestaat in veel verschillende vormen. Net omdat autisme zich op zoveel verschillende manieren toont, bestaat er niet zoiets als ‘typisch autistisch gedrag’. Daarom wordt er gesproken over een spectrum, waarbinnen veel verschillende varianten bestaan. 

Autisme heeft invloed op alle levensdomeinen in alle levensfasen en zorgt voor zwakke en sterke kanten. Het is dus belangrijk dat autisme niet alleen bekeken wordt in termen van problemen en beperkingen.

Overvloed aan informatie

Onze hersenen filteren alle prikkels die binnenkomen en maken automatisch een selectie van wat belangrijk is en wat niet. Daardoor nemen we veel details niet bewust waar. Zo blijft de werkelijkheid overzichtelijk.

Mensen met autisme hebben die automatische filter niet. Ze leven dus in een constante informatiestroom. Door de andere manier waarop hun hersenen prikkels verwerken, ziet hun wereld er dus ook anders uit. Ze selecteren te veel, te weinig of de verkeerde prikkels, waardoor ze andere informatie overhouden. Veel mensen met autisme zijn hierdoor ook onder- of overgevoelig voor bepaalde prikkels, zoals geluid, geur of aanraking.

Moeite met abstract denken

Bovendien hebben mensen met autisme moeite om de details die ze waarnemen te verwerken tot een samenhangend geheel. Ook het denken in abstracte begrippen is niet eenvoudig. Zo herkennen sommige mensen met autisme bijvoorbeeld een afbeelding van een huis niet meteen als een huis. Dan moeten ze eerst de optelsom van de verschillende kamers maken voor ze iets als een huis kunnen herkennen. In eerste instantie zien ze dus alleen het waarneembare, niet het concept erachter.​ Deze manier van informatieverwerking kost veel tijd en energie.

Wie kan autisme hebben?

• Autisme komt vaker voor bij jongens dan meisjes. Sommige onderzoekers vermoeden echter dat meisjes beter in staat zijn hun autisme te camoufleren.
• In Vlaanderen leven ongeveer 42.000 mensen met een vorm van autisme. Bij 1 geboorte op 150 is dus sprake van autisme.
• Net iets minder dan de helft heeft een verstandelijke beperking. De anderen zijn normaal tot hoog begaafd.

Kenmerken autisme

Autisme heeft een aantal duidelijke kenmerken. Zo worden er 2 hoofddomeinen onderscheiden waarbij autisme opgemerkt kan worden.

De 2 hoofddomeinen waarbij autisme opgemerkt kan worden, zijn:

Moeilijkheden in sociale communicatie en interactie

Sociale communicatie verloopt op een heel complexe manier. Niet alleen taal is belangrijk, maar ook niet-verbale elementen zoals intonatie, geluidsvolume, gelaatsuitdrukkingen, lichaamstaal en gebaren zeggen veel. Mensen met autisme vinden het moeilijk om deze non-verbale communicatie van anderen op te merken, te begrijpen en zelf te gebruiken. Hierdoor kan verwarring en miscommunicatie ontstaan. Bovendien nemen mensen met autisme communicatie en taal vaak letterlijk, bijvoorbeeld gezegden en beeldspraak.

Het is voor mensen met autisme niet vanzelfsprekend om zich in te leven in de wereld van anderen. Wat denken ze, voelen ze, wensen ze? En wat is hun bedoeling? Hierdoor kan contact leggen en onderhouden moeilijk zijn en lijkt het alsof ze zich niet kunnen verplaatsen in andere mensen hun situatie. Ze beschikken wel degelijk over alle menselijke emoties, maar ze begrijpen de sociale regels niet uit zichzelf. De juiste emotie op het juiste moment tonen is geen automatisme, maar moet aangeleerd worden. Dat vraagt extra energie. Veel mensen met autisme ontwikkelen strategieën om de moeilijkheden die ze ondervinden te camoufleren en compenseren. Zo kan het pas in een ongewone of complexe situatie plots duidelijk worden dat ze het moeilijk hebben.

Repetitief gedrag en specifieke interesses

Mensen met autisme vinden het niet makkelijk om zich een voorstelling te maken van zaken die niet in het hier en nu aanwezig zijn. Dit uit zich soms in ontoegeeflijk gedrag of het vasthouden aan regels en rituelen. Dit geeft hen houvast, een gevoel van veiligheid en structuur in een chaotische wereld. Ze houden van regelmaat en voorspelbaarheid. Een verandering in hun routine of een nieuwe situatie kan verwarring veroorzaken. Dat kan leiden tot paniek. Uren bezig zijn met hetzelfde bezorgt hen rust. Mensen met autisme hebben vaak sterke fascinaties of specifieke interesses die voor buitenstaanders als bijzonder worden ervaren.

Die beperkte en repetitieve interesse- en activiteitenpatronen kunnen ook voordelen hebben. Zo kunnen ze zich sterk verdiepen in iets en heel gefocust werken. Verder hebben ze vaak een uitstekend waarnemingsvermogen en een goed geheugen. Dit kan ervoor zorgen dat ze in bepaalde jobs kunnen uitblinken. Vaak zijn ze goed in wetenschappen, techniek of informatica. Maar ook kunstenaars met autisme kunnen prachtig werk leveren, juist omdat ze de wereld anders ervaren.

Diagnose autisme

De meeste ouders merken al heel vroeg dat hun kind anders is. De vroegste diagnoses worden op kleuterleeftijd gesteld.

Een vroege diagnose heeft voordelen:

• Vroegtijdige ondersteuning kan gestart worden.
• Een periode van vermoedens, twijfels en schuldgevoelens kan worden afgesloten.
• Je kan jezelf en anderen (leerkrachten, begeleiding jeugdbeweging …) informeren over autisme.

Onderzoeken bij autisme

Een diagnostisch onderzoek naar autisme is niet overal hetzelfde. Het diagnostisch proces bestaat uit verschillende onderdelen. Ideaal zal het diagnostisch proces van een kind de volgende onderdelen bevatten:

• een intakegesprek: in kaart brengen van de (hulp)vragen en verwachtingen
• een interview met de ouder(s) of andere betrokkenen: zicht krijgen op vroeger en huidig functioneren
• een observatie tijdens een spelsituatie of een gesprek bij jongeren
• een medisch onderzoek
• vragenlijsten of een interview met leerkrachten of andere verzorgers
• een psychodiagnostisch onderzoek:
  • een ontwikkelings- of intelligentieonderzoek
  • neuropsychologisch onderzoek: evaluatie van zaken zoals aandacht, planningsvaardigheden, geheugen …
  • sociaalcognitief onderzoek
  • onderzoek naar schoolse vaardigheden
  • ​​​​​een onderzoek van taal, spraak en communicatie
• eventueel een (psycho)motorisch onderzoek: motorische basisvaardigheden, lichaamsbesef, coördinatie van bewegingen …

Na de onderzoeken volgt een adviesgesprek.

Ondersteuning

Er bestaat aangepaste pedagogische en psychische begeleiding om mensen met autisme te ondersteunen. Dat gebeurt steeds meer op maat. Vaak is er een sterke band tussen ouders en hun kind. Het is heel belangrijk om ouders goed te betrekken bij de professionele ondersteuning die aan het kind wordt geboden.

Medicatie

Medicatie om de oorzaak van autisme weg te nemen of de informatieverwerking te stroomlijnen, bestaat niet. Er kunnen wel middelen tegen bepaalde klachten genomen worden, zoals tegen slapeloosheid

Autismeverenigingen

Je kan ook terecht bij verschillende verenigingen voor extra informatie en ondersteuning:

• A​​utismetelefoon: 078 152 252
• Vlaamse Vereniging Autisme
• Participate-autisme